Przewodnik turystyczny po kalderze Askja

Autor zdjęcia:  Wikimedia, Creative Commons, by Ilya Grigorik. Nie wprowadzono żadnych zmian.

Askja to kaldera w centralnej części wyżyn Islandii, leżąca niedaleko na północ od lodowca Vatnajökull. Jest najbardziej znana ze swoich spektakularnych erupcji, a także jako poligon szkoleniowy dla astronautów Apollo ze względu na swoje niepowtarzalne, księżycowe krajobrazy.

Tutaj znajdziesz szeroką ofertę wycieczek po wyżynach Islandii.

Najwyższy punkt gór tworzących krater mierzy 1,510 metrów wysokości, co jest sporym osiągnięciem jak na islandzki szczyt.

Askja jest popularnym miejscem dla wędrowców. W pobliżu znajdują się górskie chaty, w których można się zatrzymać, chociaż w lecie można się tam dostać jedynie samochodem z napędem na cztery koła.

Główne erupcje w Askji

Askja nie była znana jako obiekt godny uwagi przez większość historii Islandii. Dopiero w 1875 roku zyskała znaczną uwagę, kiedy wybuchła z wielką siłą i rozsypała trujący popiół na dużą część Fiordów Wschodnich. Aby wyobrazić sobie skalę wybuchu trzeba podkreślić, że popiół dotarł aż do Polski.

Skutki dla miejscowej ludności były katastrofalne, ponieważ umierały zwierzęta gospodarskie i więdły uprawy. Wymusiło to dużą falę emigracji z kraju do Stanów Zjednoczonych i Kanady, a wiele miast na ich wschodnim wybrzeżu ma dużą populację islandzkich potomków, szczególnie kanadyjskie miasto Gimli.

Choć wydawało się, że Askja po raz pierwszy ma wpływ na sytuację międzynarodową, to jednak tak nie było. Jeszcze wcześniej, bo aż 11.000 lat temu materiał piroklastyczny z jej erupcji dotarł aż do Rumunii.

Askja wybuchła po raz ostatni w 1961 roku, jednak nie w tak znaczącym stopniu. Od tego czasu ciągle występuje tam aktywność wulkaniczna, a w 2010 roku w regionie pojawiły się wstrząsy. W 2012 roku w kwietniu nie było pokrywy lodowej, co wskazywało na ciepło wydobywające się pod szczytem.

Jezioro Öskjuvatn

Askja jest również znana z drugiego najgłębszego jeziora na Islandii o nazwie Öskjuvatn, które przegrywa w tym rankingu z nowo powstałą laguną lodowcową Jökulsárlón.

Leży około 50 metrów pod głównym poziomem podłogi kaldery i ma głębokość do 220 metrów.

Jezioro powstało po erupcji w 1875 roku i zajmuje powierzchnię 12 kilometrów kwadratowych. Przez większość roku jest zamarznięte, a jeśli poza sezonem zaczyna topnieć, jest to niepokojący znak potencjalnej erupcji.

Nauka i Askja

Askja leży w tak zwanym "cieniu opadowym" wielkiego lodowca Vatnajökull. Oznacza to, że obszar ten jest wyjątkowo suchy, z zaledwie 450 mm deszczu rocznie, co stanowi około połowę opadów w Reykjavíku. Jest to również wyjątkowo zimny teren, ze względu na wysokość i bliskość lodowca.

Te warunki oznaczają, że wokół Askji jest niewiele roślinności, albo nie ma jej wcale. Stąd ta lokalizacja była idealnym poligonem do aklimatyzacji dla astronautów Apollo, którzy testowali środowisko księżyca. Podczas gdy inne miejsca w kraju, takie jak półwysep Reykjanes, były również wykorzystywane w podobnym celu, to właśnie środowisko Askji zostało uznane za najdokładniejsze odzwierciedlenie księżycowego krajobrazu.

Naukowcy z Apollo nie byli jedynymi, którzy przyjechali do Askji - przez dziesięciolecia przyciągała ona meteorologów, geologów i wulkanologów. W rzeczywistości, zanim przybyli astronauci, Askja spowodowała śmierć dwóch badających ją osób.

W 1907 roku dwóch naukowców z Niemiec, Walter von Knebel i Max Rudloff, badało wulkan i wypłynęło łodzią na powierzchnię Öskjuvatn. Nigdy nie wrócili, ani nie znaleziono po nich śladu, pomimo ogromnych wysiłków narzeczonej von Knebela, Iny von Grumbkow.

To, co się z nimi stało, było nieprzemijającą zagadką, na którą prawdopodobną odpowiedź znaleziono wreszcie w 2014 roku.

Badania w kalderze ujawniły, jakie skutki dla jeziora może mieć osuwisko. Kiedy przemieszczona ziemia uderzyła w jego powierzchnię, wywołała falę o wysokości 30 metrów. Każda mała łódź na jej drodze zostałaby całkowicie rozbita i trudno się dziwić, dlaczego nigdy nie znaleziono śladu po naukowcach.