Przewodnik turystyczny — Wulkan Eldfell

Zdjęcie: Regína Hrönn Ragnarsdóttir

Eldfell to wulkan na wyspach Westmana, położonych przy południowym wybrzeżu Islandii, który w 1973 r. wybuchł w samym środku miasta Heimaey.

Odwiedź wyspy Westmana, aby dowiedzieć się więcej o tym fascynującym okresie w historii.

Erupcja Eldfell

Przed erupcją Eldfell na wyspach Westmana nie było żadnej aktywności wulkanicznej od 5000 lat. Wydarzenie to wstrząsnęło całym krajem i było transmitowane przez telewizję na całym świecie.

Aby nadać nieco kontekstu, Heimaey jest jedyną zaludnioną wyspą na archipelagu i w tamtym czasie liczyła około 5300 mieszkańców. Jej gospodarka niemal w całości opierała się na rybołówstwie, w czym ogromnie pomagał doskonały naturalny port.

Pierwsze oznaki nadchodzącej erupcji pojawiły się 21 stycznia 1973 r., kiedy pod wyspami wystąpiła seria wstrząsów. Nie były one odczuwalne przez mieszkańców, ale zostały wykryte przez stację sejsmiczną na lądzie stałym. Zmniejszyły się one do południa 22 stycznia i prawie całkowicie ustały do wieczora.

O godzinie 23:00 zaczęły się jednak pojawiać ponownie, coraz płytsze. Nie wydano jednak żadnych ostrzeżeń, ponieważ wyspy Westmana znajdują się wiele kilometrów od doliny ryftowej między płytami tektonicznymi przecinającymi Islandię. Erupcja w tym miejscu była całkowicie nieoczekiwana.

Niezależnie od tego, o godzinie 01:55 następnego ranka, szczelina otworzyła się nieco ponad kilometr od centrum Heimaey, na obrzeżach miasta. W ciągu kilku godzin wydłużyła się z 300 metrów do ponad dwóch kilometrów i wystrzeliwała fontanny lawy do 150 metrów w nocne niebo.

W mniej rozwiniętym kraju, z mniejszą liczbą planów awaryjnych, wielu mieszkańców prawdopodobnie zginęłoby w ciągu pierwszego dnia. Jednak pomimo faktu, że wyspy Westmana były uważane za dość bezpieczne pod względem wulkanów, opracowano plan ewakuacji, który okazał się zadziwiająco skuteczny.

Mniej niż sześć godzin po otwarciu szczeliny, prawie wszyscy z 5300 mieszkańców zostali bezpiecznie eskortowani z wyspy, a do końca dnia zostali przemieszczeni po całej Islandii. Tylko jedna osoba straciła życie w wyniku erupcji.

Mimo to znaczna część miasta została zniszczona przez lawę lub popiół. Stracono 400 budynków, farmy zostały zatrute, a cały żywy inwentarz musiał zostać wybity.

Jednak to wspomniany wcześniej port Heimaey był prawdopodobnie największym zmartwieniem dla władz. Lawa szybko przemieszczała się w jego kierunku, grożąc jego zamknięciem i w zasadzie zniszczeniem gospodarki miasta.

Genialny pomysł pompowania wody morskiej na lawę w celu jej szybkiego schłodzenia okazał się jednak skuteczny. Islandzkie zespoły ratownicze i amerykańskie wojsko (które w tym czasie miało bazę w Keflavíku) wykorzystały tę technikę, aby nie tylko uratować port, ale także go ulepszyć.

Zdjęcie: Regína Hrönn Ragnarsdóttir

Erupcja — i wykorzystanie pompowania wody morskiej — trwała do początku lipca. Kiedy w końcu ustała, rozpoczęło się ogromne zadanie odbudowy i ponownego zasiedlenia wyspy.

Konsekwencje

Islandzkie władze, szybko podjęły działania, aby przywrócić wyspę do zamieszkania. Mimo to ludność powracała powoli. Rok po erupcji wróciła tylko połowa mieszkańców wyspy, a w marcu 1975 roku było ich już 80 procent. Obecnie populacja Heimaey jest mniejsza niż przed erupcją i wynosi około 4500 osób.

Pomimo ogromnych zniszczeń, jakie spowodowała erupcja, stworzyła ona wiele możliwości. Islandzka pomysłowość oznaczała, że ciepło wciąż znajdujące się w lawie zostało wykorzystane do produkcji energii i ciepłej wody, a nowy materiał piroklastyczny posłużył do odbudowy domów i przedłużenia pasa startowego lotniska.

Co więcej, wysoki na 200 metrów stożek wulkaniczny Eldfell stał się atrakcją turystyczną — można  chodzić aż do krateru i wokół niego. Poprawiło to również zimową gospodarkę wyspy, ponieważ wcześniej była ona odwiedzana prawie wyłącznie latem, podczas sezonu lęgowego maskonurów.

Znajduje się tam także popularne muzeum poświęcone erupcji, zwane Eldheimar.