Obszary geotermalne na Islandii | Zaplanuj swój urlop

Nie jest tajemnicą, że Islandia szczyci się bogactwem geotermalnym pod ziemią. Ale gdzie w kraju można zobaczyć aktywność geotermalną na jej powierzchni?  Gdzie znajdują się najłatwiej dostępne obszary geotermalne i jakie cechy geologiczne można tam znaleźć? Zachęcamy do zapoznania się ze szczegółowymi informacjami na temat obszarów geotermalnych w Islandii.

• Zobacz wycieczki na obszar geotermalny Islandii
• Przeczytaj o najlepszych gorących źródłach na Islandii
• Wynajmij samochód na Islandii w najlepszej cenie
• Sprawdź nasz przewodnik po Islandii
• Sprawdź wpisy na blogu, które pomogą w planowaniu wakacji na wyspie lub zapytaj o Islandię po polsku

Energia geotermalna na Islandii?

Aktywność wulkaniczna na Islandii doskonale tłumaczy drugi człon nazwy, jaki nadano wyspie - „Kraina lodu i ognia”. Ale oprócz wulkanów, z których najbardziej znane to prawdopodobnie Hekla i Katla, dowody istnienia formacji tego typu można również podziwiać w licznych punktach i obszarach geotermalnych w kraju.

Goście odwiedzający Islandię są często zafascynowani energią geotermalną wykorzystywaną na wyspie, postrzegając ją jako jeden z przykładów użytkowania dóbr natury przez człowieka w dzisiejszym świecie. Ziemia od początków swojego istnienia bucha płomieniami, kształtuje i tworzy przeróżne formacje. Wysunięta na południe wyspa Surtsey wyłoniła się ponad powierzchnię wody dopiero w roku 1963 po spektakularnej podmorskiej erupcji wulkanicznej, która trwała do 1967 roku!

Słynna relacja z pierwszej ręki z powstawania Surtsey oddaje w piękny sposób, jak zmieniał się krajobraz: „Tam, gdzie wczoraj był tylko ocean, dziś jest wyspa”.

Wiele starożytnych kultur, które miały dostęp do źródeł geotermalnych, wykorzystywało je do kąpieli oraz spotkań towarzyskich. Ale jak dokładnie wyglądają te miejsca?

Na Islandii obszary, w których odnotowuje się aktywność geotermalną, są bardzo zróżnicowane.  Znaleźć na nich można zarówno gejzery, jaki i gorące źródła. Na razie skupimy się tylko na tych lokalizacjach, w których nie ma możliwości zażywania kąpieli.

W Islandii znajduje się wiele obiektów, których zadaniem jest przekazywanie zwiedzającym wiedzy na temat obszarów geotermalnych w kraju. Wśród nich znaleźć można The Volcano House w Reykjaviku i Muzeum Wulkanów w Stykkishólmur w zachodniej Islandii, jak również Muzeum Historii Naturalnej w Kópavogur. Osoby, które chcą poznać fascynującą geologię kraju, a przybywają do Islandii na krótko, mogą odwiedzić te miejsca, rezygnując z jednodniowej wycieczki.

• Sprawdź jak jeździć po Islandii

Nic jednak nie dorówna zwiedzaniu i podziwianiu na własne oczy obszarów aktywności geotermalnej. Na szczęście Islandia ma ich mnóstwo, a różnorodność poszczególnych formacji jest ogromna. Islandzkie doliny geotermalne i gorące źródła od dawna inspirują wyobraźnię poetów i artystów, a teraz będą miały okazję poruszyć również Ciebie.

W jaki sposób Islandia wykorzystuje energię geotermalną?

Ceny energii cieplnej i elektrycznej na Islandii są na ogół dość niskie dzięki wykorzystaniu energii geotermalnej. Oznacza to, że uzależnienie mieszkańców kraju od paliw kopalnych dla potrzeb ogrzewania domów jest minimalne. Jednak tylko 30% energii wytwarzanej na Islandii to energia geotermalna; około 70% stanowi energia wodna.

Z drugiej strony, ogrzewanie geotermalne pokrywa nieco ponad 80% zapotrzebowania kraju na ciepło i ciepłą wodę.

W 2000 r. instytucja Icelandic GeoSurvey (ÍSOR), rządowa agencja energetyczna Orkustofnun, przedsiębiorstwa z branży energetycznej takie jak Orkuveita Reykjavíkur, Hitaveita Suðurnesja i Landsvirkjun, a także wiele placówek międzynarodowych zainicjowało projekt pod nazwą Iceland Deep Drilling Project (IDDP) dotyczący głębokich odwiertów na terenie Islandii. Zgodnie z informacjami zawartymi na stronie internetowej projektu, „głównym celem

IDDP jest sprawdzenie, czy pod względem ekonomicznym opłacalne jest wydobycie energii i substancji chemicznych z systemów hydrotermicznych w warunkach nadkrytycznych ”. Do tej pory w ramach przedsięwzięcia możliwe było wykonanie odwiertów do głębokości 4,6 km.

W teorii, wspomniane warunki nadkrytyczne mogą potencjalnie zapewnić wygenerowanie z każdego odwiertu energii o wartości dziesięciokrotnie większej niż w przypadku typowego odwiertu.

Zdjęcie: Chris.urs-o, Wikimedia. Creative 

Dlaczego Islandia podejmuje wszystkie te działania?  Cóż, Islandia powstała z komory wulkanicznej, zwanej inaczej „islandzką plamą gorąca”. Plama gorąca stanowi punkt na ziemi, w którym podziemny płaszcz jest gorętszy i bardziej aktywny niż otaczające skały. Plamy gorąca są niezależne od położenia i ruchu płyt tektonicznych, choć Islandia zlokalizowana jest w miejscu, w którym obydwie te cechy odgrywają istotną rolę.

Chodniki w stolicy kraju - Reykjavíku i „stolicy północy” - Akureyri są ogrzewane z pobliskich źródeł podziemnych, dzięki czemu śnieg (przynajmniej w teorii) nie przeszkadza przechodniom w poruszaniu się po mieście.

Energia geotermalna jest również wykorzystywana do ogrzewania takich obiektów, jak znajdujące się na półwyspie Reykjanes spa Blue Lagoon, określane mianem jednej z najpopularniejszych atrakcji turystycznych w kraju.

Jednak wykorzystywanie energii geotermalnej na Islandii nie jest tak proste, jak mogłoby się to wydawać. Wiele niedawno przedstawianych propozycji inwestycji i budowy nowych zapór wodnych w interiorze spotkało się z powszechnym sprzeciwem grup ekologicznych, które obawiają się, że przedsięwzięcia tego typu odcisną piętno na środowisku naturalnym, prowadząc do jego dewastacji.

Plany międzynarodowych korporacji często uwzględniają wykorzystywanie odnawialnych źródeł energii dostępnych na Islandii ze względu na niskie koszty, co niestety stwarza dalsze zagrożenie dla krajobrazu.

Przełęcz Namaskarð

W pobliżu doskonale znanego turystom jeziora Mývatn, u podnóża góry Námafjall, znajduje się przełęcz Námaskarð, gdzie podziwiać można widoki porównywalne z krajobrazem z Marsa. Podczas gdy „Námaskarð” odnosi się do rzeczywiście występującego przejścia przez grzbiet górski, obszar ten jest często określany jako „Hverarönd” albo „Hverir”.

• Zobacz nasze wycieczki z Akureyri
• Sprawdź wycieczki z Myvatn

Żywe, czerwone piaski i wznoszące się słupy pary sprawiają, że region ten - nawet w kraju tak eklektycznym i niezwykłym jak Islandia - postrzegany jest jako wyjątkowy. Turyści mogą również obserwować niesamowite czarne rzeki, bulgoczące źródła i błota. W wyniku przedziwnej aktywności tychże niezwykłych formacji Námaskarð sprawia wrażenie obszaru martwego, a zarazem żywego. Przełęcz Námaskarð znajduje się tuż przy okrążającej cały kraj drodze nr 1.

Równie mocny jak estetyka wizualna jest „aromat” przełęczy Námaskarð. Ostry, przykry zapach przypominający odór zgniłego jaja, staje się tym bardziej wyczuwalny, im bardziej zbliżymy się do licznych basenów błotnych i solfatarów. Niemal natychmiast oczywiste staje się, dlaczego żadna roślinność nie ma szans, by tu rosnąć.

Dolina Haukadalur | Geysir i Strokkur

Najbardziej znanym obszarem geotermalnym w Islandii jest bez wątpienia dolina Haukadalur. Znajdują się w niej dwa najsłynniejsze gorące źródła na świecie - Geysir i Strokkur. Haukadalur stanowi trzecią najważniejszą atrakcję na trasie turystycznej zwanej Złotym Kręgiem, często wymienianą obok Parku Narodowego Þingvellir, wpisanego na listę światowego dziedzictwa UNESCO i wodospadu Gullfoss.

• Zobacz wycieczki przez Złoty Krąg
• Przeczytaj przewodnik po Złotym Kręgu

Geysir nie jest już źródłem regularnie i gwałtownie wyrzucającym słupy wody. Znany jest jednak z tego, że od jego oryginalnej nazwy (islandzkiego słowa „geysir”) pochodzi miano nadane tego typu źródłom termalnym na całym świecie – „gejzer”. Obecnie Geysir nie jest aktywny i dziesięciolecia mogą minąć bez najmniejszego nawet ruchu wody w gorącym źródle. Kiedy jednak w końcu wybuchnie, obserwatorzy mogą spodziewać się wyrzutu wody sięgającego nawet 70 metrów nad powierzchnię.

Strokkur zachowuje się zupełnie inaczej. W przypadku tego gejzeru erupcja następuje co pięć - dziesięć minut, a woda wyrzucana jest na wysokość około dwudziestu stóp w kierunku nieba.  Te intrygujące walory przyrodnicze sprawiają, że Haukadalur stanowi jedną z najbardziej unikalnych atrakcji kraju, przynoszącą bezpośrednie korzyści lokalnej społeczności dzięki zainteresowaniu, jakie wzbudza u turystów.

Gunnuhver

Źródło: Timothy Neesam.

Położony w pobliżu latarni morskiej Reykjanes obszar znany jako Gunnuhver jest miejscem zanurzonym w folklor, pełnym tajemnic, bulgoczącym podziemną energią.  Zawdzięcza on swoją nazwę największemu w kraju basenowi błotnemu, znanemu również jako gorące źródło Gunna.

Nazwa tegoż gorącego źródła pochodzi od imienia niespokojnej młodej kobiety zwanej Gunna, która popadła w konflikt z miejscowym szeryfem. Kiedy jednak zmarła, szeryf zdecydował się uczestniczyć w jej pogrzebie. Kilka dni później znaleziono go martwego, z okaleczonym i posiniaczonym ciałem oraz połamanymi kośćmi.

Kiedy jego szczątki zabrano do kościoła w Útskálar, pojawił się duch Gunny, który usiłował wciągnąć szeryfa w głąb kręgów piekielnych.

Z pomocą przyszedł kapłan, Gísli, który stanął przeciwko Gunnie i walczył przez całą noc o ocalenie duszy szeryfa. I choć tym razem zjawa nie odniosła sukcesu, nadal kontynuowała swoje poczynania sprawiając, że życie na półwyspie Reykjanes zamieniło się w koszmar. W krótkim czasie zginęła żona szeryfa, podobny los spotkał wielu innych, a miejscowi zaczęli doświadczać ataków szaleństwa. Oczywistym był fakt, że należało podjąć kroki, by ukrócić występki odrażającego, złośliwego ducha....

Ostatecznie dwóch miejscowych rolników w towarzystwie księdza obmyśliło plan i znalazło rozwiązanie problemu. Potrzebne było takie miejsce, w którym można było pochwycić Gunnę, tak aby nigdy nie mogła z niego uciec. Wspólnie zadecydowano, że rolnicy nakłonią ducha, aby przytrzymał jeden koniec liny, podczas gdy drugi koniec zostanie zawiązany na węzeł i obciążony.

Zdjęcie: Richard Gould

Po podaniu liny Gunnie koniec z węzłem wrzucono do gorącego źródła, co spowodowało, że wraz z liną została wciągnięta do wiecznej kryjówki bez wyjścia. Od tego czasu na półwyspie Reykjanes panuje spokój.

Gunnuhver znajduje się w samym środku Światowego Geoparku UNESCO. Jest to zatem doskonała okazja, by wpaść tu na krótką wizytę wyjeżdżając z Międzynarodowego Portu Lotniczego Keflavík (KEF). Podczas pobytu w tym regionie można również odwiedzić inne miejsce geotermalne, uzdrowisko Blue Lagoon Spa, oraz przyjrzeć się fascynującej islandzkiej geologii stojąc na „moście między kontynentami”.

Rezerwat przyrody Hveravellir

Hveravellir jest kolejnym niesamowitym przykładem zaskakujących bogactw geotermalnych Islandii. Swoich gości raczy widokami i dźwiękami typowymi dla tego typu ożywionych geotermicznie obszarów na wyspie. Rezerwat Hveravellir, którego nazwę przetłumaczyć można jako „pola gorących źródeł”, uważany jest za oazę w islandzkim interiorze, miejsce, w którym turyści mogą zatrzymać się na chwilę, by zobaczyć coś naprawdę wyjątkowego.

Położony bezpośrednio pomiędzy lodowcami Langjökull i Hofsjökull, Hveravellir jest jednym z większych obszarów geotermalnych na Islandii, z imponującymi gorącymi źródłami, które należy jednak podziwiać z bezpiecznej odległości.

Obok Centrum dla zwiedzających znajduje się basen z ciepłą wodą do kąpieli, zbudowany w 1950 roku. Temperatura wody waha się pomiędzy 8 a 39 stopni Celsjusza, w zależności od pory roku.

W Hveravellir odwiedzający będą mieli okazję zobaczyć gorące źródła oznaczone kolorowymi kodami: błękitne gorące źródło Bláihver, zielone gorące źródło Grænihver lub czerwone gorące źródło Rauðihver.  Można również podziwiać gorące źródło Öskurhóll, nazwane w 1752 roku przez swoich odkrywców Eggerta Ólafssona i Bjarniego Pálssona „ryczącym kopcem”.

Obszar geotermalny Seltún

Zdjęcie: Shriram Rajagopalan

Obszar geotermalny Seltún położony jest również na półwyspie Reykjanes, co oznacza, że łatwo go odwiedzić będąc w stolicy kraju. Znajduje się tuż przy obwodnicy. Obszar ten znany jest również pod nazwą Seltúnshverir (gorące źródła w Seltún) lub Krýsuvíkurhverir (gorące źródła w Krýsuvík).

Dzięki siatce drewnianych chodników oraz dwóm dużym pomostom widokowym osoby zwiedzające Seltún mogą podziwiać fumarole, bulgoczące błotne bajorka i parujące solfatary.

Kolejna atrakcja w okolicy - choć jej nazwa może nieco zniechęcać (ale nie dajmy się odstraszyć) - to Fúlipollur, czyli tłumacząc dosłownie „cuchnąca kałuża”. Ten ogromny basen z czarnym błotem znajduje się tuż przy Drodze 42. Dla odważnych, którym nie brakuje animuszu, by przyjrzeć się mu z bliska, przygotowano parking.

Ostatnim interesującym punktem, leżącym zaledwie kilka kilometrów na południe, jest wypełniony wodą krater wulkanu Grænavatn. Słowo „Grænavatn” przetłumaczyć można jako „zielone jezioro”, co wyraźnie nawiązuje do charakterystycznej szmaragdowej barwy wody.  Odcień ten nadaje siarka, w którą bogate są wody jeziora, choć fakt ten przez lata nie powstrzymywał mieszkańców regionu przed wyobrażaniem sobie, że jezioro posiada nadprzyrodzone właściwości. Już w XVI wieku miejscowi rolnicy zauważyli tajemnicze stworzenie wyłaniające się z jeziora...

Obszar geotermalny Hengill

Na południe od Parku Narodowego Thingvellir znajduje się jeden z wykazujących najbardziej intensywną aktywność wulkanów Islandii - Hengill, zajmujący powierzchnię 100 km².  Mimo, że pod powierzchnią ziemi rejestruje się aktywność, ostatnia erupcja wulkanu miała miejsce ponad 2000 lat temu, co oznacza, że od tego czasu jest on wykorzystywany jako ważne źródło energii dla południowo-zachodniej Islandii.

Obszary geotermalne Nesjalaugar i Köldulaugar przynależą do większego obszaru Hengill, który sam w sobie jest częścią doliny Reykjadalur - terenu dobrze znanego turystom odbywającym piesze wędrówki i poszukiwaczom gorących źródeł. Zgodnie z oczekiwaniami, obydwa te niesamowite obszary oferują wiele tras dla zapalonych wędrowców, którzy podziwiać mogą jedne z najpiękniejszych i najbardziej eklektycznych krajobrazów Islandii.

• Zobacz wycieczki z trekkingiem po Islandii
• Wybierz się na wycieczkę helikopterem po Islandii

Nazwa „Köldulaugar” oznacza „zimne baseny”,  mimo że wokół wiele jest formacji z gorącą wodą. Słowo „Nesjalaugar” można natomiast przetłumaczyć jako „baseny na półwyspie”. Mnogość szlaków turystycznych sprawia, że wędrówki po tym obszarze są prawdziwą przyjemnością, dopełnioną olśniewającymi widokami islandzkiego krajobrazu.

Jest to jedno z miejsc, w którym nie obejdziemy się bez aparatu fotograficznego. Obrazy okraszone parą i bulgoczącymi pęcherzykami wody są niemal nie do opisania.

Zdjęcie: Wikimedia. Creative Commons. ThinkGeoEnergy

Ölfusvatnslaugar, zwany również Hagavíkurlaugar, to kolejne często odwiedzane miejsce z atrakcjami geotermalnymi w tej okolicy. Jest to popularny cel wycieczek po obszarach geotermalnych, w których zwiedzanie odbywa się na pokładzie helikoptera, latającego z krajowego lotniska w Reykjaviku. Przelot odbywa się nad islandzkim pustkowiem, z lądowaniem w jednym z najbardziej aktywnych i niedostępnych miejsc.

W rejonie tym można również zobaczyć Hellisheiðarvirkjun - największą elektrownię geotermalną na Islandii i trzecią co do wielkości elektrownię geotermalną na świecie.  Hellisheiðarvirkjun jest odpowiedzialna za dostarczanie energii cieplnej do Reykjaviku; poza tym organizuje wycieczki edukacyjne, których tematyka dotyczy zrównoważonej energii i turystyki.

Masyw wulkaniczny Kerlingarfjöll

Obszar Kerlingarfjöll był niegdyś znany z popularnego ośrodka narciarskiego, który jednak został zlikwidowany przed rokiem 2000. Od tamtego czasu zakwaterowanie i wyżywienie dla gości podróżujących po okolicy zapewnia centrum górskie.

17 marca 2017 roku zarówno masyw Kerlingarfjöll, jak i obszar geotermalny, stały się chronionym rezerwatem przyrody w islandzkim interiorze. Oznacza to, że obszar o powierzchni 367 kilometrów kwadratowych jest oficjalnie chroniony przez państwo Islandzkie, w związku z czym nie ma już możliwości wybudowania kolejnych elektrowni geotermalnych, których utworzenie rozważano na tym obszarze.

Odwiedzający Kerlingarfjöll mogą spodziewać się krajobrazu charakteryzującego się wielobarwnymi zboczami, wznoszących się słupów pary i złóż obsydianu. Unikatowy kolor wyróżniał góry już na początku ich istnienia - riolit liczący około 10 tysięcy lat wydaje się zmieniać odcień w miarę przenikania światła, co tworzy efekt kalejdoskopu. W niektórych częściach rezerwatu znaleźć można gorące źródła, w których temperatura sięga 140 stopni Celsjusza, w innych natomiast cieszyć można się idealną temperaturą do kąpieli, jaką zapewniają gorące źródła.