De ultieme gids voor ijsgrotten in IJsland

IJsland heeft meerdere gletsjers, die het land vele schitterende ijslandschappen geven met torenhoge ijskliffen, gletsjerspleten, uitgestrekte sneeuwvlaktes, gletsjerlagunes en natuurlijke gletsjergrotten.

Maar niet alle ijsgrotten zijn hetzelfde en de mooiste en meest bijzondere ijsgrotten zijn in feite natuurlijke gletsjergrotten.

Kun je de ijsgrotten in IJsland in de zomer zien?

Het seizoen om natuurlijke gletsjergrotten te bekijken in IJsland is de winter, van half oktober tot eind maart. Twee gletsjergrotten vormen hierop een uitzondering en zijn het hele jaar door toegankelijk. 

Bovendien heb je het hele jaar door enkele mogelijkheden om ijsgrotten (geen gletsjergrotten) te zien, hoewel deze niet zo indrukwekkend zijn als de blauwe gletsjergrotten in de Vatnajökull-gletsjer. 

• Leer meer over gletsjers in IJsland

Wat is het verschil tussen ijsgrotten en gletsjergrotten?   

Foto van Tweedaagse Reis over de Westkust | Snaefellsnes, lavagrotten en legendes

Wanneer de meeste mensen denken aan een ijsgrot zien ze eigenlijk een gletsjergrot voor zich, zoals hierboven afgebeeld.

Per definitie is een ijsgrot eigenlijk gewoon elk type natuurlijke grot waarin zich het hele jaar door een hoeveelheid ijs bevindt. Het hoeft geen grot te zijn die helemaal uit ijs bestaat.

Een grot die volledig is gevormd binnen in een blok ijs, zoals een gletsjer, wordt een gletsjergrot genoemd. Deze twee termen worden vaak met elkaar verward. 

Gletsjergrotten in IJsland hebben gewoonlijk een prachtige blauwe kleur ijs. Je kunt ook in 'gewone' ijsgrotten vaak wel wat blauw zien, gemengd met de kleuren van de wanden van de grot zelf, die zwart, rood of zelfs koperkleurig kunnen zijn.

Lees voor je een ijsgrotexcursie boekt, de beschrijving van de excursie en bekijk de bijbehorende foto's, zodat je precies weet wat je kunt verwachten. Tijdens de meeste ijsgrotexcursies in IJsland ga je naar de gletsjergrotten die aanwezig zijn in de Vatnajokull-gletsjer bij de Jokulsarlon-gletsjerlagune, maar dat geldt niet voor alle excursies.

Foto van: IJsgrotavontuur en Gletsjerwandeling in de Blauwe IJsgrot van Skaftafell

IJsland heeft zowel ijsgrotten, zoals de lavagrot Lofthellir, die het hele jaar door gevuld zijn met prachtige ijssculpturen en toegankelijk zijn tijdens de zomer (van mei tot oktober) en natuurlijke gletsjergrotten die alleen midden in de winter toegankelijk zijn.

Er zijn ook enkele grotten met tijdelijke ijssculpturen, zoals de lavagrot Vídgelmir, en bovendien is er een kunstmatige ijstunnel in de Langjokull-gletsjer die je het hele jaar door kunt bezoeken. 

Wat is een gletsjer?

In IJsland vind je vele gletsjers en verreweg de grootste is de Vatnajokull-gletsjer in het zuidoostelijke en oostelijke deel van het land. 

Gletsjers zijn gemaakt van zeer dicht ijs dat niet wegsmelt tijdens de zomer. Delen van gletsjers kunnen smelten en de gletsjer kan kleiner worden, of groter worden, maar als het ijs volledig wegsmelt, houdt de gletsjer op te bestaan en wordt het landschap eronder onthuld.

Gletsjers bestaan alleen op het land. Blokken ijs op zee of in water worden ijsbergen of ijslagen genoemd. Gletsjerlagunes kun je vaak aantreffen aan het uiteinde van een kruipende gletsjer, zoals de beroemde Jokulsarlon-gletsjerlagune.

Een ander kenmerk van gletsjers is dat ze constant in beweging zijn en dat hun eigen gewicht ze doet bewegen en vervormen. Zo ontstaan gletsjerspleten, gletsjermolens (kolkvormige gaten) en seracs (ijskolommen). Vaak lopen er rivieren onder gletsjers door of door gletsjers heen die het ijs vormgeven.

Er wordt vaak gezegd dat de gletsjers 'kruipen', als ze zich langzaam voortbewegen over het omringende landschap. Tijdens deze beweging duwen ze voortdurend zand en rotsblokken van onder de grond omhoog, waardoor hun randen bedekt zijn met zwart vuil.

De gletsjers en gletsjergrotten zien er elke dag weer anders uit als gevolg van deze constante beweging. Je hebt daarom nooit de garantie dat je weer exact hetzelfde tafereel zult zien dat je een vorige keer op foto hebt vastgelegd, want de gletsjer is alweer vervormd.

Bedenk wel dat gletsjers en gletsjergrotten extreem gevaarlijk zijn. Ga nooit op eigen gelegenheid, dus zonder gids, een gletsjerwandeling maken of een gletsjergrot verkennen.

De gletsjers zitten vol scheuren die je als leek misschien niet op tijd ziet. Je kunt gemakkelijk tientallen of zelfs honderden meters omlaag vallen in een gletsjerspleet. De plafonds van ijs in een gletsjergrot kunnen breken en instorten als de temperatuur boven de 0 °C stijgt, waardoor mensen onder een enorme ijsmassa bedolven raken. En gletsjergrotten worden tijdens en na regenval nog gevaarlijker en onstabieler. 

Verrassend genoeg is het echter de weg die naar de gletsjergrotten leidt, die het grootste gevaar vormt. Voordat je bij de grotten aankomt, moet je over zwarte grind- en zandpaden rijden en hoewel het lijkt of die paden over een stevige ondergrond lopen, bevinden ze zich in feit boven op iets dat 'doodijs' wordt genoemd en zijn ze niet zo veilig als normale wegen. 

Doodijs ontstaat wanneer de gletsjer stopt met bewegen en gewoon ter plaatse smelt. Onder dit doodijs kan een rivier stromen en als reizigers niet voorzichtig zijn, kunnen ze met auto en al dwars door het doodijs heen zakken.

Bovendien is het noodzakelijk dat je tijdens het maken van een gletsjerwandeling of het bezoeken van een gletsjergrot beschikt over de juiste uitrusting, zoals een helm, ijsbijl en sneeuwschoenen. Daarom moet je gletsjergrotten van IJsland uitsluitend verkennen tijdens een excursie onder leiding van een getrainde gids.

Waarom is het gletsjerijs blauw?  

Gletsjergrotten zijn beroemd om hun schitterende felblauwe kleur. Maar zoals hierboven al is vermeld, zijn niet alle gletsjergrotten blauw.

Het ijs in een gletsjer is dikker en dichter dan normaal ijs, zoals het ijs dat je in de vriezer bewaart of de ijspegels die in een strenge winter aan de dakgoot hangen. Het ijs is zo dik, dicht en oud dat het alle kleuren van het spectrum absorbeert, behalve de kleur blauw. Dus dat is de kleur die we zien. 

Het ijs dat volledig vrij is van witte luchtbellen ziet er het meest blauw uit. Kleine luchtbellen reflecteren en verstrooien zichtbaar licht, dus als er geen luchtbellen in de weg zitten, kan het licht verder doordringen in het ijs waarbij het meer rode kleur verliest.

De absorptie van licht zes keer groter aan het rode uiteinde van het kleurenspectrum dan aan het blauwe uiteinde. Dus hoe dieper het licht in het heldere ijs kan doordringen, hoe blauwer het wordt.

De grotten kunnen echter ook wit, turkoois, grijs, bruin of zwart zijn. Net zoals water verschillende kleuren kan hebben, afhankelijk van het daglicht en de diepte, kan ook gletsjerijs verschillende tinten hebben.

Sommige gletsjergrotten hebben openingen die bedekt zijn met sneeuw of bevinden zich constant in de schaduw, zodat het zonlicht het ijs binnenin niet bereikt. In dat geval zal het ijs donkerder of zelfs zwart lijken. Verse of opnieuw bevroren sneeuw op het ijsoppervlak geeft het ijs een witte kleur, maar het ijs kan ook veel zand, grind en stenen bevatten, waardoor het ijs zwarte patronen krijgt.

Gletsjers woelen de grond om terwijl ze vooruit kruipen en omdat veel gletsjers in IJsland zich boven op vulkanische kraters bevinden, bevatten ze vaak veel zwarte vulkanische as. 

• Zie ook: Vulkanen in IJsland

Gletsjergrotten in IJsland vergelijken

De meest indrukwekkende grotten in IJsland zijn de gletsjergrotten. Ze vormen zich van nature wanneer het smeltwater in de zomer lange tunnels en grotten uitslijpt onder aan de dikke lagen ijs.

Omdat dit natuurlijke grotten zijn die elke zomer smelten en instorten, veranderen ze voortdurend. Elk jaar ontstaan er grotten op andere locaties, variërend in grootte en vorm. In sommige jaren worden een paar toegankelijke grotten ontdekt, en worden andere grotten die eerst toegankelijk waren weer afgesloten.

De gletsjergrotten veranderen ook dagelijks in grootte en vorm en daarom is elk bezoek uniek. Op de foto hierboven en de foto hieronder zie je dezelfde grot die vanuit ongeveer dezelfde hoek op twee verschillende momenten is gefotografeerd. Zo zie je het verschil dat kan ontstaan na enkele dagen of weken.

Plotselinge intense kou kan de grot sterker maken. De kou kan de druppels die van het plafond vallen, bevriezen waardoor er indrukwekkende ijspegels ontstaan. Maar de kou kan de grot ook smaller en moeilijker toegankelijk maken.

Het weer in IJsland is berucht om zijn veranderlijkheid, dus kan een ijsgrot na een paar dagen en soms zelfs al na enkele uren enorm van uiterlijk veranderen. 

• Zie ook: Het weer, het klimaat en de temperatuur in IJsland 

Enkele dagen mild winterweer kunnen er toe leiden dat een groot deel van de grot wegsmelt, dat de grot groter wordt of dat er bijvoorbeeld een gat in het plafond ontstaat waardoor de grot ineens baadt in het zonlicht of juist bedekt raakt met sneeuw. Warmer weer kan er ook toe leiden dat de grot instort of te gevaarlijk wordt om te betreden.

Ga nooit op eigen houtje een gletsjergrot verkennen, zelfs niet als je een ervaren wandelaar bent. Om gletsjergrotten op een veilige manier te verkennen, moet je meegaan met een professionele gletsjergids die beslist of het veilig is om de grot binnen te gaan. 

Een excursie in een gletsjergrot wordt altijd alleen geannuleerd als dat nodig is om je veiligheid te waarborgen. Als dit gebeurt, kun je rekenen op volledige restitutie of krijg je alternatieven aangeboden, zoals een gletsjerwandeling of een rit met een sneeuwscooter waarna je de rest van het bedrag terugkrijgt.

Omdat de gletsjergrotten zich in de Vatnajokull-gletsjer bevinden, die ongeveer 391 kilometer is verwijderd van Reykjavik, word je aangeraden deel te nemen aan een 2-daagse tocht of een 3-daagse tocht langs de zuidkust van IJsland waarin een bezoek aan een gletsjergrot is opgenomen, zodat je alle tijd hebt om te genieten van de rondleiding door de grot en alle andere bezienswaardigheden onderweg. 

De Kristalgrot: De wereldberoemde grot van de Vatnajokull-gletsjer

Omdat de grotten in de gletsjers van IJsland slechts tijdelijk zijn, lijkt het nutteloos om ze namen te geven. Maar als er veel grotten op dezelfde locatie worden ontdekt, krijgen ze elk een beschrijvende naam zodat ze gemakkelijker van elkaar te onderscheiden zijn. 

Een van de grotere ijsgrotten in de Vatnajokull-gletsjer is de Kristalgrot, die sinds de winter van 2011 telkens op ongeveer dezelfde plek ontstond. Op dit moment is het onbetwist de mooiste ijsgrot van IJsland, hoewel dit door de veranderlijke aard van de ijsgrotten in de toekomst ongetwijfeld zal veranderen.

De Kristalgrot wordt elke zomer uitgeslepen in het gletsjerijs door een grote gletsjerrivier. Dit is de gletsjergrot waar de meeste reizigers zijn geweest. Tijdens vele excursies met gids worden reizigers meegenomen naar deze grot omdat deze zo groot is en bovendien zeer goed toegankelijk is. De binnenkant van de grot lijkt op een kristallen koepel, wat de naam verklaart.

De afgelopen jaren was de Kristalgrot steeds de grootste gletsjergrot in het gebied en konden er maar liefst 70 tot 100 mensen tegelijk naar binnen. De Kristalgrot ligt iets ten westen van de gletsjerlagune Jokulsarlon, het startpunt voor alle excursies naar de grotten in de Vatnajokull-gletsjer.

Foto van Regina Hrönn Ragnarsdóttir

Vlak bij de Kristalgrot is een andere kleinere grot toegankelijk, die de Engelse naam 'Dark Rubin' heeft gekregen. De Dark Rubin is groot genoeg voor 30 personen. De grot is volledig donker en gemaakt van zwart ijs. 

• De IJsgrotexcursie in de gletsjer Vatnajökull krijgt de beste recensies van alle excursies naar de Kristalgrot.
• Zie ook: De prachtige Kristalgrot in de Vatnajokull-gletsjer in Zuid-IJsland.

De Blauwe ijsgrot in de Vatnajokull-gletsjer

De Blauwe ijsgrot (of in het Engels 'Blue Diamond Cave') was de naam van een van de gletsjergrotten in de Vatnajokull-gletsjer die in de winter van 2016 verscheen. De Blauwe ijsgrot had een prachtige blauwe kleur, maar was veel kleiner dan de Kristalgrot. Er konden slechts 17 mensen tegelijk in de Blauwe ijsgrot naar binnen.

De Blauwe ijsgrot had volgens velen een nog mooiere blauwe kleur dan de Kristalgrot, vandaar de naam.

De Blauwe ijsgrot was in feite een gletsjermolengrot (ook wel 'moulin' genoemd). De grot werd gevormd door sneeuw hoog op de gletsjer en werd niet uitgeslepen door een gletsjerrivier zoals de Kristalgrot. Een gletsjermolen is gewoonlijk verticaal, maar de Blauwe ijsgrot was een uitzondering omdat die horizontaal was. 

Toegang tot de Blauwe ijsgrot was echter vaak mogelijk, zelfs wanneer de Kristalgrot niet toegankelijk was. Dit kwam omdat de Blauwe ijsgrot zich hoger op de gletsjer bevond, waar de temperatuur over het algemeen lager is. Dat betekende echter ook dat de grot moeilijker te bereiken was.

Deze grot is, net als vele anderen, is nu verdwenen en het is niet waarschijnlijk dat deze weer opnieuw zal ontstaan de komende winters.

Vlak bij de Blauwe ijsgrot lag de Zwarte ijsgrot, die door ongeveer 20 mensen tegelijk kon worden bezocht. Maar binnen in deze grot was alleen zwart ijs te zien, waardoor de grot minder populair was bij reizigers.

De Watervalgrot in de Vatnajokull-gletsjer

De Watervalgrot bestond van de winter van 2015 tot in de winter van 2017. Bezoekers konden deze grote grot veilig betreden hoewel er een kleine rivier doorheen liep met een kleine waterval.

Deze grot werd gevormd door de rivier die de grot niet uitstroomde, maar juist binnenstroomde. Van alle gletsjergrotten die hier worden genoemd, is dit de enige die zich ten oosten van de Jokulsarlon-gletsjerlagune bevond, bij de vallei Vedurardalur.

Het plafond was niet erg hoog, maar de Watervalgrot was behoorlijk groot. Als je het riviertje volgde, kwam je uit bij de kleine, maar schilderachtige waterval die je hierboven ziet. De IJslanders hopen dat er in de toekomst op dezelfde plek weer een toegankelijke ijsgrot met een waterval zal ontstaan.

De Noorderlichtgrot

De Noorderlichtgrot die was vernoemd naar het kleurrijke dansende poollicht, was een spectaculaire grot die een paar jaar geleden ontstond en maar één winter toegankelijk was. De prachtige golvende lijnen in het plafond van de grot deden denken aan de aurora borealis.

Alle ijsgrotexcursies deden deze ijsgrot aan toen deze bestond, maar helaas was de grot slechts één jaar toegankelijk. 

• Zie ook: Het noorderlicht 

Gletsjergrot in de Katla in IJsland

Foto van de Katla-ijsgrotexcursie | Vertrek vanuit Vik

Een van de meest recente ijsgrotten die is ontdekt, bevindt zich in de gletsjer van de Katla, een van de gevaarlijkste vulkanen in IJsland. De gletsjer die deze vulkaan bedekt is de Myrdalsjokull, de vierde grootste gletsjer in IJsland.

Er zijn hier in feite verschillende gletsjergrotten, maar deze zijn donkerder dan die in de Vatnajokull-gletsjer en bevatten niet zoveel blauw ijs. De grotten zijn klein, met korte tunnels in verschillende kleuren, maar als je het niet erg vindt om een beetje op handen en voeten te kruipen, word je beloond met een aantal prachtige taferelen.

Aan de andere kant is deze locatie toegankelijker vanuit Reykjavik omdat de rit naar de gletsjer maar half zo lang duurt als de rit naar Vatnajokull. Bovendien zijn de ijsgrotten van Katla in de zomer toegankelijk.

Foto van: Katla-ijsgrotexcursie | Vertrek vanuit Reykjavík. 

Excursies naar de gletsjergrotten van de Katla begonnen in de winter van 2016 en ze blijven nog altijd gaan. De ijsgrot kan worden bezocht met een excursie die vertrekt vanuit Reykjavik of Vik.

Wanneer je deze gletsjergrotten bezoekt, zie je zwart ijs met kleine stukken lichtblauw ijs, witte sneeuw en zelfs enkele watervallen met glinsterende regenbogen op zonnige dagen. 

• Zie ook: Katla-ijsgrotexcursie met vertrek vanuit Reykjavík 
• Zie ook: Katla-ijsgrotexcursie met vertrek vanuit Vík 

De Langjökull-ijsgrot

Foto van de  Sneeuwscooter- en IJsgrotexcursie in de Langjokull-gletsjer vanuit Gullfoss.

In de op een na grootste gletsjer van IJsland, de Langjokull, kun je zowel een natuurlijke gletsjergrot bezoeken als kunstmatige ijstunnels (die verderop uitgebreid worden beschreven).

De natuurlijke ijsgrot werd pas kortgeleden ontdekt maar is het hele jaar toegankelijk

Het belangrijkste voordeel ervan is de ligging vlakbij Reykjavik en dat een bezoekje kan worden toegevoegd aan een spannende sneeuwscooterexcursie. De rit naar de grot toe is al een avontuur op zich, want je rijdt erheen in een grote supertruck.

Gletsjerwandeling en ijsgrotten verkennen in IJsland

Foto van 6 uur durende superjeep en gletsjerwandeling excursie in Vatnajokull

Als je op zoek bent naar een activiteit die wat meer inspanning vergt dan een ritje naar een ijsgrot, kun je ook een gletsjerwandeling maken. Je hebt bijvoorbeeld soms de mogelijkheid om naar gletsjergrotten te wandelen en je kunt gewoon op een gletsjer wandelen en proberen je weg te vinden tussen de enorme scheuren in het ijs door. Dat doe je natuurlijk altijd onder leiding van een gekwalificeerde gids en met alle benodigde uitrusting.

Deze excursie met superjeep en gletsjerwandeling is een 6 uur durende tocht vanaf half oktober tot eind maart. Tijdens deze wandeling ga je verder de gletsjer in, waar je meer kans hebt een gletsjergrot tegen te komen dan dichter bij de rand. Dit betekent ook dat deze tocht maar liefst twee weken eerder kan worden ondernomen dat de meeste andere gletsjergrotexcursies. 

• Zie ook: IJsland in oktober 

Kunstmatige ijstunnels in de Langjökull-gletsjer

Foto van De Langjokull-ijstunnel ontdekken

Tot slot zijn de kunstmatige ijstunnels in Langjokull die hierboven worden genoemd, ook een bezoekje waard. Deze tunnels kun je bereiken met een excursie die vertrekt vanuit Reykjavik. Deze indrukwekkende tunnels zijn door mensen in de gletsjer uitgehouwen, en bevatten zelfs een kapel.

Deze ruimte is ook gebruikt als onderdeel van het Secret Solstice Festival waarbij concerten werden gehouden in de gletsjertunnels. 

• Zie ook: Top 10 van IJslandse festivals 

Foto van De Langjokull-ijstunnel ontdekken

De tunnels zijn hoog op de gletsjer gemaakt, in tegenstelling tot de natuurlijke ijsgrotten, die zich gewoonlijk aan de randen van gletsjers bevinden en behoorlijk onstabiel zijn. De kunstmatige ijstunnels zijn echter zeer stabiel en zijn het hele jaar door toegankelijk. Binnenin kun je het schitterende blauwe ijs van de gletsjer zien. 

• Bekijk deze dagtocht naar een ijstunnel vanuit Reykjavik. 

Tentoonstelling over gletsjers en ijsgrotten in De Parel in Reykjavik

Foto van Vidar Nordli-Mathisen

Zelfs als je niet op het juiste moment in IJsland bent om de gletsjergrotten te bezoeken, kun je toch veel over deze grotten leren en zelfs een 'indoor-ijsgrot' verkennen door een bezoek te brengen aan de onlangs geopende tentoonstelling over gletsjers en ijsgrotten in het museum Perlan in Reykjavik.

Deze tentoonstelling met de Engelse naam 'Glaciers and Ice Cave' is de eerste in zijn soort die voor het publiek wordt geopend. Deze tentoonstelling maakt deel uit van een grotere tentoonstelling met de naam Wonders of Iceland, die ook een planetarium, een noorderlicht-tentoonstelling en een tentoonstelling over het land, de kust en de oceaan omvat.

Tijdens een bezoek aan de Glaciers and Ice Cave-tentoonstelling kun je de eerste overdekte ijsgrot ter wereld verkennen, midden in het centrum van de hoofdstad van IJsland. En deze ijsgrot is ook nog eens het hele jaar door toegankelijk.

Wil je nog meer ondernemen in het winterwonderland van IJsland, bekijk dan de beste winteractiviteiten in IJsland of boek een pakketreis in de winter!