IJslandse Vulkanen: De Complete Gids

Duizenden mensen trekken naar IJsland om zelf getuige te zijn van al die vulkanen en de wonderen die ze  creëren. Tijdens uitbarstingen, zoals de meest recente die plaatsvond op het schiereiland Reykjanes, snellen er nog meer mensen toe voor een kans om een van de mooiste en meest indrukwekkende fenomenen ter aarde te zien.

De uitbarstingen van de vulkanen Sundhnukagigar en Litli-Hrutur in IJsland

In juli 2023 begon een vulkaanuitbarsting bij de berg Litli-Hrutur, naast de vulkaan Fagradalsfjall op het schiereiland Reykjanes. Het was de derde uitbarsting in het gebied in drie opeenvolgende jaren, de eerste was in 2021. Daarvoor was er al meer dan 800 jaar geen uitbarsting meer geweest op het schiereiland Reykjanes.

De uitbarsting begon na een week van constante aardbevingen in het gebied die dezelfde patronen volgden als de vorige uitbarstingen in 2022 en 2021. Dit betekende dat vulkanische activiteit werd verwacht door de lokale bevolking, en toen het eindelijk begon op 10 juli, waren de mensen enthousiast om de gloednieuwe scheur te zien.

Op de eerste dag sloten autoriteiten en specialisten het gebied af terwijl de situatie werd beoordeeld en gegevens werden verzameld. De volgende dag werd er voor bezoekers een wandelpad aangelegd naar de plaats van de uitbarsting.

De uitbarsting eindigde op 5 augustus 2023, maar de nasleep van de vulkaanuitbarsting is nog steeds te zien. Dit zou echter niet het einde zijn van de vulkanische activiteit in IJsland in 2023.

Een paar maanden later begon de grond weer te rommelen in Reykjanes. In tegenstelling tot de uitbarstingen van eerdere jaren, was er nu reden tot zorg omdat de activiteit plaatsvond dichtbij de stad Grindavik en infrastructuur zoals de energiecentrale Svartsengi, die de hele regio voorziet van water en elektriciteit, en ook de Blue Lagoon, de populairste toeristische attractie van IJsland.

Op 18 december opende zich een scheur in Sundhnukagigar, net ten noordoosten van Grindavik. Deze uitbarsting was krachtiger dan de vorige uitbarsting, maar het werd gelukkig al snel duidelijk dat de lavastroom geen bedreiging vormde voor de levens of bestaanszekerheid van de mensen in de regio.

De uitbarsting duurde niet lang, en op 21 december was de uitbarsting afgelopen. 

In 2024 is de kraterrij Sundhnukagigar regelmatig blijven uitbarsten, hoewel deze niet bezoekersvriendelijk zijn geweest. Het was alleen mogelijk om het gebied te zien met een helikoptervlucht naar de uitbarsting.

• Zie de Complete gids voor de uitbarsting van de Litli-Hrutur vulkaan van 2023
• Zie de Complete gids voor de uitbarsting van de Sundhnukagigar vulkaan van 2023

De uitbarsting van de vulkaan Fagradalsfjall in 2022 in IJsland

De vulkaan Fagradalsfjall is op 3 augustus voor de tweede keer uitgebarsten en dat duurde drie weken. De uitbarsting vond plaats in de Meradalir-vallei op het schiereiland Reykjanes, ongeveer 1 kilometer van de plaats van de uitbarsting in de Geldingardalur-vallei in 2021. De breukzone van de uitbarsting was meer dan 300 meter lang, met een gestage stroom van 20-50 vierkante meter lava per seconde toen de uitbarsting begon, volgens het IJslands Meteorologisch Bureau.

In de weken voorafgaand aan de uitbarsting was er aanzienlijke tektonische activiteit geweest op het schiereiland Reykjanes. Sommige aardbevingen bereikten een kracht van 5,2 op de schaal van magnitude en waren voelbaar in Reykjavik. Op 3 augustus bereikte de lava voor het eerst sinds de laatste uitbarsting in september 2021 de oppervlakte.

• Lees de Complete gids voor de uitbarsting van de vulkaan Fagradalsfjall in 2022

Zoals je kunt verwachten van een natuurlijke gebeurtenis als deze, wilden reizigers de uitbarsting met eigen ogen zien. Nu de uitbarsting voorbij is, is er een ongelooflijk gebied van zwart gestolde lava ontstaan. Als je de nasleep van de Fagradalsfjall uitbarstingen wilt zien, boek dan een rondleiding om dit unieke gebied van dichtbij te zien.

Om de vulkaan Fagradalsfjall te bereiken moet je ongeveer twee uur wandelen, dus draag goede wandelschoenen en warme kleren, want het kan winderig zijn in dat gebied. Zelfs als het weer in IJsland mooi is, kunnen de omstandigheden in een oogwenk veranderen.

Als je op zoek bent naar een snellere manier om bij de plaats van de uitbarsting te komen, raden we je aan om een helikoptervlucht te boeken die je in staat stelt om de Meradalir-vallei van bovenaf te zien.

De uitbarsting van de vulkaan Fagradalsfjall in IJsland in 2023

In 2021 beleefde IJsland een prachtige uitbarsting op het schiereiland Reykjanes, het land dat Reykjavik verbindt met de internationale luchthaven Keflavik. In de weken voor de uitbarsting schudden tienduizenden aardbevingen de hoofdstad en de omliggende gebieden door elkaar - een trefzekere voorspelling van op handen zijnde vulkanische activiteiten.

Op 19 maart 2021 om 21.30 uur opende zich een grote scheur in de Geldingadalur-vallei van de vulkaan Fagradalsfjall, die 700 meter lang is en 0,4 vierkante kilometer beslaat.

Hoewel de vulkaan Fagradalsfjall dicht bij de hoofdstad ligt, ligt hij in een beschutte vallei, ver weg van nederzettingen of infrastructuur, waardoor de uitbarsting niet zo storend was.

• Zie ook: De complete gids voor de vulkaanuitbarsting van de Fagradalsfjall in Geldingadalur in 2021

Fagradalsfjall was eerder een effusieve dan een eruptieve vulkaan, wat betekent dat de lava uit de aarde sijpelde en spoot in plaats van de exploderen met as, vuur en rotsblokken. Natuurlijk wilde iedereen het zien toen de vulkaan Fagradalsfjall uitbarstte. Hoewel uitbarstingen relatief vaak voorkomen in IJsland, gebeurt het maar zelden dat ze zo dicht bij de hoofdstad plaatsvinden.

Sommige reisaanbieders lanceerden onmiddellijk privé-excursies naar de vulkaanuitbarsting bij Fagradalsfjall, zodat gasten de spectaculaire lavastroom konden bewonderen en zich konden vergapen aan de vurige fonteinen en gesmolten lavarivieren onder toeziend oog van een deskundige gids.

• Zie ook: 10 Bizarre foto's van de vulkaanuitbarsting van Fagradalsfjall bij Geldingadalur
• Zie ook: De ultieme gids voor vliegen met drones in IJsland

Sinds de opening van de eerste kloof is de eerste uitbarstingsplaats van de vulkaan Fagradalsfjall samengesmolten tot één grote krater. Naarmate de tijd verstreek, openden zich daar omheen verschillende nieuwe scheuren, die de veranderlijkheid en onvoorspelbaarheid van de vulkanische krachten van de aarde laten zien. De lava stolde en werd zwart nadat de uitbarsting eindigde in september 2021, maar is nog steeds gloeiend heet vlak onder de oppervlakte.

Waarom is IJsland zo vulkanisch?

IJsland is een product van vulkanisme omdat het land direct op de Mid-Atlantische Rug ligt. Deze bergrug scheidt de Noord-Amerikaanse van de Euraziatische tektonische plaat en IJsland is een van de weinige plaatsen op aarde waar dat boven de zeespiegel te zien is.

Tectonische platen zijn de korst en het bovenste deel van de aardmantel. Door de convectiestromen in de mantel kunnen tektonische platen naar elkaar toe bewegen en bergen vormen of uit elkaar bewegen en oceaankorst vormen. Er zijn 15 grote tektonische platen en de Noord-Amerikaanse en Euraziatische platen zijn twee van de grootste.

Deze twee tektonische platen divergeren, wat betekent dat ze langzaam uit elkaar schuiven. Terwijl ze dit doen, wordt magma uit de mantel omhooggestuwd. Zulke vulkaanuitbarstingen vullen de ruimte ertussenin. Dit gebeurt langs de hele lengte van de kloof, zoals ook te zien is op andere vulkanische eilanden zoals de Azoren en St. Helena.

Er zijn veel plaatsen in IJsland waar je delen van de Rug kunt aanschouwen, zoals het schiereiland Reykjanes en het gebied rond het Mývatn-meer, maar Thingvellir is absoluut de beste plaats. Hier kun je in een vallei tussen de platen staan en zie je duidelijk de muren van de continenten aan weerszijden van het Nationaal Park.

Vanwege die divergentie tussen de platen wordt deze vallei elk jaar ongeveer 2,5 centimeter breder.

Hoeveel vulkanen zijn er in IJsland?

Er zijn ongeveer 130 actieve en inactieve vulkanen in IJsland. De meeste van deze vulkanen zijn actief. De enige slapende vulkanen zijn te vinden in de Westfjorden.

De Westfjorden zijn niet meer actief omdat dit het oudste deel van de landmassa van IJsland is. Dit gebied is ongeveer 16 miljoen jaar geleden gevormd en is weggeduwd van de Mid-Atlantische Rug. De Westfjorden zijn dus het enige deel van het land dat zijn water met elektriciteit moet verwarmen (in plaats van met geothermisch verwarmd water).

Hoeveel actieve vulkanen zijn er in IJsland?

Er zijn ongeveer 32 actieve vulkanische systemen te vinden onder het eiland in alle delen van het land behalve de Westfjorden. IJsland ligt niet alleen op de Mid-Atlantische Rug, maar ook boven een hot spot. Een hot spot verwijst naar abnormaal hoge magma-activiteit; andere beroemde hot spots zijn Yellowstone National Park en Hawaï.

De belangrijkste actieve vulkanen in IJsland lopen langs een gebogen centrale lijn ruwweg van noordoost naar zuidwest. Van noord naar zuid heten de vulkanen Krafla, Askja, Laki-Fogrufjoll, Grimsvotn, Hekla, Vatnajokull en Katla, gevolgd door Heimaey en Surtsey op de Westmaneilanden. Grimsvotn is de meest actieve vulkaan in IJsland.

Kaart van de IJslandse vulkanen

Hier is een kaart van IJslands actieve vulkanen om het makkelijker te kunnen begrijpen. Dit is slechts een grove categorisatie gebaseerd op geografische zones:

• De westelijke vulkanische zone
• De oostelijke vulkanische zone
• De noordelijke vulkanische zone
• De Westmaneilanden
• De Snaefellsjokull-keten
• De Oraefajokull-keten

Vulkanen in de buurt van Reykjavik

Zoals we op de kaart hierboven kunnen zien, ligt Reykjavik in de oostelijke vulkaanzone. Er zijn verschillende actieve vulkanen in de buurt van Reykjavik, waaronder de recente Fagradalsfjall-vulkaan en de recent uitgebarsten Litli-Hrutur. Dit zijn de dichtstbijzijnde actieve vulkanen bij Reykjavik, ongeveer 30 kilometer ten zuidwesten van de hoofdstad.

Hoe vaak doen zich in IJsland vulkaanuitbarstingen voor?

Vulkaanuitbarstingen zijn in IJsland een vrij regelmatig voorkomende maar onvoorspelbare gebeurtenis. Sinds het begin van de 19e eeuw is er geen decennium voorbijgegaan zonder minstens één uitbarsting, maar of ze zich snel achter elkaar voordoen of met grote tussenpozen, dat is steeds weer anders en volkomen willekeurig.

Voor de uitbarstingen van Litli-Hrutur en Fagradalsfjall, was de meest recente, bekende uitbarsting in IJsland was bij de vulkaan Holuhraun in de Hooglanden, in 2014. De vulkaan Grimsvotn vertoonde een korte uitbarsting in 2011 maar de bekendste uitbarsting was wel die van Eyjafjallajokull, die in 2010 tot veel problemen leidde.

De reden dat we het woord 'bekende' gebruiken, is omdat er op verschillende locaties in het land vermoedelijk ook verscheidene vulkaanuitbarstingen onder gletsjers hebben plaatsgevonden die het ijs niet hebben gebroken, zoals de vulkaanuitbarsting bij Katla in 2017 en de vulkaanuitbarsting van Hamerinn in 2011.

• Zie ook: 15 ongelooflijke foto's van de vulkaan Holuhraun

Hoe gevaarlijk zijn vulkaanuitbarstingen in IJsland?

Hoewel de voorspelling van en de reactie op IJslandse vulkaanuitbarstingen zijn verbeterd, zijn er nog steeds gevaren waar reizigers zich bewust van moeten zijn tijdens een uitbarsting:

Mocht er tijdens je verblijf een uitbarsting plaatsvinden in IJsland, dan is het essentieel om op de windrichting te letten. Zelfs een uitbarsting in de Hooglanden kan de luchtkwaliteit in Reykjavik beïnvloeden als de wind ongunstig is, wat ademhalingsproblemen kan veroorzaken bij jongeren, ouderen en mensen die daar gevoelig voor zijn.
Het is aan te raden om binnen te blijven met de ramen dicht als de giftigheidsniveaus hoog zijn. Je kunt alle waarschuwingen over uitbarstingen en de luchtkwaliteit bekijken op de IJslandse weerwebsite.

Het risico om te sterven bij een IJslandse vulkaanuitbarsting

De dreiging voor menselijk leven tijdens vulkaanuitbarstingen in IJsland is tegenwoordig minimaal. De seismische stations verspreid over het land zijn uitstekend in staat om uitbarstingen te voorspellen, en als een grote vulkaan zoals Katla of Askja tekenen van gerommel vertoont, wordt de toegang tot de betrokken gebieden meteen beperkt en wordt de situatie nauwlettend gevolgd.

Dankzij het voorgevoel van de vroege kolonisten liggen de actiefste vulkanen ver van de steden. De zuidkust van IJsland heeft bijvoorbeeld maar weinig steden en dorpen, vanwege het feit dat grote vulkanen zoals Katla en Eyjafjallajokull net ten noorden ervan liggen. Omdat beide pieken onder gletsjers liggen, kunnen zich bij een uitbarsting enorme gletsjeroverstromingen voordoen die alles tussen die gletsjers en de oceaan wegvagen.

Daardoor ziet een groot deel van het zuiden eruit als een zwarte zandwoestijn; het is een spoelzandvlakte van gletsjers.

Het gevaar van Jokulhlaups of gletsjeroverstromingen

Deze gletsjeroverstromingen - of jokulhlaups zoals ze in het IJslands én het Engels worden genoemd - blijven vanwege hun onvoorspelbaarheid een van de gevaarlijkste aspecten van de vulkanen in IJsland. Subglaciale uitbarstingen kunnen zich voordoen zonder dat iemand het weet, en die plotselinge overstromingen kunnen daarom schijnbaar zonder waarschuwing gebeuren.

De wetenschap wordt voortdurend verbeterd. Tegenwoordig kunnen gebieden al worden geëvacueerd en gemonitord zodra men maar een jokulhlaup vermoedt. Daarom spreekt het vanzelf dat je beslist nooit over afgesloten wegen moet rijden, zelfs als het zomer is en er ogenschijnlijk geen enkel gevaar voor de boeg ligt.

Hoewel de meeste vulkanen op grote afstand van bevolkingscentra liggen, kan er altijd iets onverwachts gebeuren. Maar telkens wanneer er tot nu toe zoiets gebeurde, bleken de IJslandse noodmaatregelen ongelooflijk effectief, zoals bij de evacuaties die volgden in 1973, bij de uitbarsting van de vulkaan van Heimaey op de Westmaneilanden.

• Zie ook: Top 5 van IJslandse eilanden

De bredere impact van vulkaanuitbarstingen in IJsland

Hoewel de dreiging voor menselijk leven bij vulkaanuitbarstingen in IJsland erg laag is, kunnen de bredere gevolgen nog steeds enorm zijn. Uitbarstingen in IJsland zijn mondiale gebeurtenissen die zelfs honderden kilometers verderop nog dramatische gevolgen kunnen hebben.

De elementen die bij zulke uitbarstingen naar boven komen uit de diepten van de aarde, kunnen gewassen en vee vergiftigen. Dat heeft weer zware economische gevolgen voor diegenen die van het land leven. Neem de vulkaan Holuhraun: de uitbarsting hier was in 2015 verantwoordelijk voor de massasterfte van duizenden schapen overal in het land, waardoor het levensonderhoud van veel IJslandse boeren ernstig in gevaar kwam.

De aswolken uit de IJslandse vulkanen kunnen eveneens enorm veel schade aanrichten. Dit was goed te zien in 2010 toen de vulkaan Eyjafjallajokull uitbarstte. Overal in Europa werden vliegtuigen aan de grond gehouden, waardoor de economie merkbaar werd aangetast. Toch waren die gevolgen nog relatief beperkt in vergelijking met eerdere aswolken. De uitbarsting van de vulkaan Laki in 1784 veroorzaakte bijvoorbeeld een veel grotere ramp.

Wat was de ergste uitbarsting in IJsland?

De meest rampzalige IJslandse uitbarsting in termen van menselijk leven was ongetwijfeld de eerder genoemde uitbarsting van Laki in 1783-1784. Die had niet alleen een impact op het klimaat en de gezondheid van de hele wereld, ze betekende ook bijna het einde van IJsland als natie.

Door de enorme hoeveelheid as waren de gewassen in het hele land totaal niet meer te eten en werden de rivieren vergiftigd. De helft van alle vee werd weggevaagd en een derde van de IJslanders verloor het leven door de daaropvolgende hongersnood, die de mist-honger of "móðuharðindin" in het IJslands wordt genoemd. Nog een derde verliet het land. Het merendeel emigreerde naar Noord-Amerika in de hoop op een beter leven, ver van wat een uitstervend eiland leek te zijn.

• Zie ook: De geschiedenis van IJsland

De uitbarsting van de Laki in 1784

De aswolk van de uitbarsting van de Laki-vulkaan trok dwars door Europa en veroorzaakte dichte mist die havens platlegde, tot grote voedseltekorten leidde en zo'n hitte veroorzaakte dat het meeste voedsel snel bedierf. Het vergiftigde ook degenen die buiten werkten. Het Verenigd Koninkrijk verloor naar schatting 23.000 mensen door de gassen.

In Frankrijk waren de gevolgen nog dramatischer. De invloed op het klimaat van het land veroorzaakte hongersnoden die zo verschrikkelijk waren dat veel historici de uitbarsting van Laki in 1784 beschouwen als een van de drijvende krachten achter de Franse Revolutie. In Egypte verlaagde de uitbarsting de temperaturen, wat leidde tot een gebrek aan regen, een opgedroogde rivier de Nijl en het verlies van een zesde van de bevolking van het land.

Al met al zijn er naar schatting zes miljoen mensen gestorven door de Laki vulkaan.

De uitbarsting in Heimaey op de Westmaneilanden in 1973

De Westmaneilanden zijn een vulkanische archipel, met Heimaey als enige bewoonde eiland. Ten tijde van de uitbarsting woonden er 5.200 mensen. In de vroege uren van 22 januari 1973 opende zich aan de rand van de stad een scheur die dwars door het centrum liep, wegen verscheurde en honderden gebouwen verteerde in de stromende lava.

Ondanks het feit dat dit midden in de nacht in het holst van de winter gebeurde, was de evacuatie van het eiland snel en effectief. Terwijl de bevolking veilig op het vasteland was, werkten IJslandse reddingsteams samen met de Amerikaanse troepen in het land om de schade te beperken.

Door constant zeewater op de lavastroom te pompen, leidden ze de lavastroom weg van veel huizen. Dit vertraagde de lavastroom en voorkwam dat de haven werd afgesloten, wat de economie van het eiland voor altijd zou hebben lamgelegd.

Hoewel bijna 400 huizen werden verwoest en de infrastructuur van het eiland zwaar werd beschadigd, verloor slechts één persoon het leven door de uitbarsting op Heimaey. Tegenwoordig is de stad herbouwd en is het een centrum voor toeristen die walvissen of papegaaiduikers willen spotten of meer willen weten over de geschiedenis van de uitbarsting. Je kunt kiezen uit een aantal geweldige accommodatiemogelijkheden op de Westmaneilanden om te genieten van alles wat de eilanden te bieden hebben.

Hoe gebruikt IJsland zijn vulkanen?

Hoewel de dreiging van een uitbarsting en bezorgdheid over de gevolgen ervan constant deel uitmaken van de IJslandse psyche, zou IJsland zonder de vulkaanstelsels en hun geothermische energie nog niet de helft van het land zijn dat het nu is.

Geothermische energie van de IJslandse vulkanen

Veel van de IJslandse economie en infrastructuur is afhankelijk van de geothermische krachten die hier aan het werk zijn. Het overgrote deel van het warme water in het land wordt rechtstreeks uit de aarde naar de kranen en radiatoren van de bevolking gepompt, waardoor goedkope, milieuvriendelijke verwarming mogelijk is. Groenten, fruit en kruiden worden het hele jaar door gekweekt in kassen, waardoor verse wereldproducten zelfs in het holst van de winter kunnen worden geproduceerd.

IJsland produceert bovendien ongeveer 30% van zijn elektriciteit in geothermische centrales. Aangezien de rest afkomstig is van waterkracht, is IJsland een van de weinige landen ter wereld die vrijwel volledig gebruik maakt van hernieuwbare energiebronnen. Dat betekent echter niet dat het potentieel van de IJslandse vulkanen altijd voor een goed doel wordt gebruikt. Langzaam aan zien we in IJsland ook steeds meer zware industrie verschijnen, met name aluminiumsmelterijen, want buitenlandse bedrijven hebben inmiddels ook het potentieel ontdekt van zo'n geweldige, vrij stromende warmtebron.

Toerisme rondom de IJslandse vulkanen

Velen zien de uitbarsting van de vulkaan Eyjafjallajokull in 2010 als verantwoordelijke voor IJslands recente stijging van het toerisme, hoewel het indertijd het luchtverkeer behoorlijk verstoorde. Terwijl nieuwslezers over de hele wereld hun tong over de naam van de vulkaan braken, zagen miljoenen de beelden van dit ruwe, indrukwekkende en wonderschone land, wat hen inspireerde om het nader te leren kennen.

Het zal dan ook niemand verbazen dat veel van de reisindustrie gebaseerd is op het verkennen van vulkanen en vulkanische regio's. Deze excursies zijn er in de meest uiteenlopende vormen.

Begeleide excursies naar de vulkaan Litli-Hrutur

De naweeën van de uitbarsting van de Litli-Hrutur vulkaan zijn een lust voor het oog en er zijn heel wat rondleidingen die je naar de uitbarstingsplaats brengen om het met eigen ogen te zien. Deze 8 uur durende rondleiding neemt je mee over het schiereiland Reykjanes en naar de uitbarstingsplaats van Litli-Hrutur. Als je de voorkeur geeft aan een snellere manier om er te komen, kun je deze 40 minuten durende helikoptervlucht vanuit Reykjavik maken, waarbij je het nieuwe lavaveld van bovenaf ziet.

Avontuurlijke tochten naar de IJslandse vulkanen

Deze superjeeptour brengt je naar enkele Noord-IJslandse kraters vanuit het dorp Husavík. Ook bevat de excursie een speleologiecomponent waar je nog meer kunt leren over de processen die plaatsvinden tijdens vulkaanuitbarstingen. Deze rondvlucht van 45 minuten toont je ondertussen de Grimsvotn-krater, onder de enorme Vatnajokull-gletsjer, vanuit een ongeëvenaard luchtperspectief.

Tochten die een vulkaan in gaan

De excursie Binnen in de vulkaan laat je in een lift afdalen in de enorme, felgekleurde magmakamer van een slapende vulkaan. Het is ongelooflijk zeldzaam voor vulkanen om zodanig af te koelen dat dit mogelijk is. Dit is dus een unieke kans voor iedereen die de natuur in IJsland op zijn wonderbaarlijkst wil ervaren.

Het overgrote deel van alle excursies in IJsland zal op de ene of andere manier rond vulkanen draaien. Het land heeft er zoveel dat er gewoon niet aan te ontkomen is. Alle tochten op Snaefellsnes vinden bijvoorbeeld plaats in de schaduw van de prachtige Snaefellsjokull-vulkaan. Bij alle excursies rond het Myvatn-meer zie je delen van het vulkanische Krafla-systeem en bij wandelingen in de Hooglanden krijg je er nog veel meer te zien.

Het wandelpad van Fimmvorduhals loopt namelijk dwars door de lava die bij de meest recente uitbarsting van de vulkaan Eyjafjallajokull vrijkwam. Hier vind je de twee nieuwste kraters in IJsland, Magni en Modi.

De negen beroemdste vulkanen van IJsland

Aangezien IJsland meer dan 130 bekende vulkanen heeft, zou het een tijdje duren om ze allemaal te zien. Daarom hebben we hieronder een lijst samengesteld met negen vulkanen die aan alle bezoekers aan IJsland worden aanbevolen. 

9. De Eyjafjallajokull: de beroemdste vulkaan van IJsland

De meeste mensen kennen de Eyjafjallajokull-vulkaan sinds de uitbarsting ervan in 2010 een enorme verstoring van de Europese vluchten veroorzaakte. Dat was misschien erg vervelend voor veel luchtreizigers, maar in vergelijking met de grootste uitbarstingen in IJsland uit het verleden was het een relatief kleine gebeurtenis.

Toch was de uitbarsting van 2010 de grootste tot nu toe van de Eyjafjallajokull. Er waren eerder ook wel enkele uitbarstingen, maar niets van een vergelijkbare schaal.

Een vrij kleine, maar lange uitbarsting vond plaats tussen 1821-1823, en ook waren er uitbarstingen in 1612-1613 en in het jaar 920, maar daarover is niet veel bekend.

Het vulkanisch systeem van de Eyjafjallajokull staat in verbinding met dat van Katla. Dat betekent dat een uitbarsting hier meestal binnen vijf jaar ook tot een uitbarsting bij de vulkaan Katla leidt. Tot nu toe is dat echter nog niet gebeurd. Zoals vele bronnen je zullen vertellen, is de vulkaan Katla al geruime tijd toe aan een grote uitbarsting.

De Eyjafjallajokull-vulkaan is sinds de uitbarsting in 2010 een populaire bezienswaardigheid. In de eerste dagen na de uitbarsting trokken duizenden mensen naar IJsland om het natuurfenomeen met eigen ogen te aanschouwen. Velen sprongen toen ook in een vliegtuig of helikopter om van het beste uitzicht te genieten. 

8. De Thrihnukagigur: de enige vulkaan die je van binnen kunt bezoeken

De enige vulkaan ter wereld met een magmakamer die voor het publiek toegankelijk is, is de Thrihnukagigur-vulkaan in IJsland. Deze vulkaan slaapt al zo'n 4000 jaar, dus er bestaat geen risico op een uitbarsting. Excursies hier zijn daarom net zo veilig als fascinerend.

De ruimte in de magmakamer van Thrihnukagigur beslaat in totaal zo'n 150.000 kubieke meter. Je komt er binnen via een kleine mijnlift aan de ingang, die je 120 meter naar beneden brengt, naar de voet van de enorme grot. De basis beslaat ongeveer hetzelfde oppervlak als een voetbalveld. Genoeg ruimte dus om te verkennen.

Ter vergelijking: het Vrijheidsbeeld zou gemakkelijk in de vulkaan Thrihnukagigur passen.

Naast de omvang is het meest indrukwekkende aan deze magmakamer zijn levendige kleuren. De lava in de kamer bevatte allerlei elementen die uit de mantel van de aarde waren opgediept, en de levendige tinten daarvan zijn overduidelijk zichtbaar: de muren kleuren rood, groen en geel, respectievelijk door ijzer, koper en zwavel.

7. Grimsvotn: de dodelijkste vulkaan van IJsland

Foto door Jackmac34

Het vulkanisch systeem van Grimsvotn is het meest vluchtige vulkanische systeem van IJsland. Omdat het systeem onder de Vatnajokull-gletsjer in het zuidoosten van het land ligt, zijn de kraters grotendeels onzichtbaar onder het ijs. Mocht hier echter een uitbarsting plaatsvinden, dan zullen de resulterende aswolken enkele van de grootste en meest dodelijke zijn. 

De Laki-vulkaan, die in 1783 en 1784 wereldwijde schade aanrichtte, behoort tot dit vulkanische systeem.

6. De Hekla-vulkaan: de poort naar de hel

Foto van Saira

De Hekla-vulkaan is een van de beroemdste en actiefste vulkanen in IJsland. In de middeleeuwen stond hij bekend als "De Poort naar de Hel", vanwege zijn regelmatige en zeer explosieve uitbarstingen. Het is echter ook een van de minst voorspelbare vulkanen van IJsland. De tussenpozen tussen twee uitbarstingen liggen ergens tussen negen en 121 jaar!

Sinds de kolonisatie van het land heeft de Hekla al meerdere malen ernstige schade aangericht, waarbij telkens miljoenen tonnen tefra werden uitgestoten. In 1104 was de zwaarste uitbarsting, hoewel de uitbarstingen in 1300, 1693 en 1845 destructiever waren wat betreft vee, gebouwen en mensenlevens. 

De laatste uitbarsting was op 26 februari 2000, maar die was relatief klein.

5. De vulkaan Katla: de explosieve buurman van de Eyjafjallajokull

De vulkaan Katla is een van de krachtigste en explosiefste vulkanen van IJsland. Hij rommelt al jaren, en wetenschappers doen om de paar maanden waarschuwingen om het publiek op de hoogte te houden van verhoogde activiteit en hen eraan te herinneren dat de vulkaan al lang had moeten uitbarsten. Deze vulkaan staat in verbinding met het systeem van de Eyjafjallajokull, en daarom komt het gewoonlijk binnen een paar jaar na zijn buurman tot uitbarsting, met dramatische gevolgen. 

De vulkaan bevindt zich onder de Myrdalsjokull-gletsjer in het zuiden van IJsland, en wanneer hij uitbarst, is hij berucht om zijn enorme aswolken en catastrofale jokulhlaups wanneer hij uitbarst.

4. De Snaefellsjokull: de deur naar het middelpunt van de aarde

Foto van Jon Oskar Hauksson

De vulkaan Snaefellsjokull is een van de meest bezochte en geliefde vulkanen van IJsland. Gelegen op het puntje van het schiereiland Snaefellsnes, vormt het een indrukwekkende achtergrond voor veel bezienswaardigheden in het gebied. Alleen al om zijn eigen schoonheid vormt het met recht een Nationaal park.

De Snæfellsjokull is vooral bekend om zijn rol in de cultuur. Veel kunstenaars lieten zich door de schoonheid ervan inspireren. De schrijver Halldor Laxness gebruikte het als decor in 'Aan de voet van de gletsjer' en Jules Verne beweerde in zijn 'Naar het middelpunt der aarde' dat er een grot in zat die naar de kern van de aarde zou leiden.

Misschien nog wel merkwaardiger is dat duizenden mensen geloofden dat buitenaardse wezens de vulkaan op 5 november 1992 om middernacht als landingsplaats zouden gebruiken. Een enorme menigte verzamelde zich bij de vulkaan, met inbegrip van cameraploegen uit de hele wereld, voor wat gelukkig een nogal saaie avond bleek te zijn.

3. De Askja: IJslands vulkaan met warme bron

Foto van Privé-excursie naar Askja

De vulkaan Askja was onbekend tot 1875, toen hier een massale uitbarsting was. De as die daarbij vrijkwam was bijzonder zwaar, vergiftigde het land en doodde het vee in een groot deel van het land, vooral in de Oostfjorden. De gevolgen werden tot in Noorwegen en Zweden gevoeld. Net als de Laki-uitbarstingen een eeuw eerder, haalde het veel IJslanders ertoe over naar Noord-Amerika te emigreren.

Tegenwoordig is de vulkaan Askja vooral bekend om het uitgestrekte meer in zijn caldera, die bij deze uitbarsting werd gevormd. Ondanks zijn hoogte bleef het meer nog jaren warm, maar tegenwoordig is het het merendeel van het jaar bevroren. Ernaast ligt echter een kleiner, geothermisch meer in een andere caldera, met de naam Viti, dat warm genoeg is om in te baden.

• Zie ook: De vijf beste warme bronnen in IJsland.

2. De Krafla: de vulkaan met het koude kratermeer

Foto van Regina Hronn Ragnarsdottir

De vulkaan Krafla is een bijzonder actieve vulkaan in Noord-IJsland. Sinds de kolonisatie is hij al 29 keer uitgebarsten. Negen van die uitbarstingen vonden echter plaats tussen 1975 en 1984. Hij is ook bekend om het feit dat zijn krater een meer bevat, dat vreemd genoeg ook Viti heet. Het grootste verschil is dat Viti in de Krafla een koud meer is, in tegenstelling tot Viti in de Askja, dat geothermisch wordt verwarmd. Viti in de Krafla heeft ook een prachtige smaragdblauwe kleur.

De vulkaan Krafla is een populaire bezienswaardigheid in het Myvatn-gebied, die op veel excursies wordt bezocht vanwege de nabijheid van de het geothermische gebied van Namafjall. Op zijn hoogste piek is hij 818 meter hoog en twee kilometer diep. Zijn caldera heeft een doorsnede van tien kilometer.

1. Hverfjall/Hverfell: de vulkaan waar je makkelijk omheen kunt wandelen

Foto van Wolfgang Hasselmann

Een andere populaire vulkaan in Noord-IJsland heet Hverfjall of Hverfell: beide zijn geaccepteerde namen. Ondanks de vulkanische activiteit eromheen is hij al zo'n 4500 jaar niet uitgebarsten.

De vulkaan Hverfjall is zeer populair vanwege het feit dat iedereen die goed te been is er gemakkelijk omheen kan wandelen. De krater is eenvoudig bereikbaar vanaf de ringweg en heeft een doorsnede van slechts één kilometer. In ongeveer een uur loop je over de rand van deze populaire tefrakegel, en hij ligt direct naast het meer Myvatn.

• Lees, voor verdere informatie over het 'ijs' in het land van ijs en vuur, dit artikel over Gletsjers in IJsland

De IJslandse vulkaan-livestream en webcam

Je kunt een live stream van een aantal IJslandse vulkanen online bekijken vanuit je luie stoel. Sommige zijn momenteel niet live, dus hier zijn degenen die je nu kunt zien:

• De Hekla-vulkaan
• De Litli-Hrutur-vulkaan
• De Katla-vulkaan
• De Fagradalsfjall-vulkaan

Ook al heb je net gelezen over de verwoestende krachten van IJslandse vulkanen, laat je niet afschrikken om naar het Land van Vuur en IJs te komen. Het vulkaantoerisme in IJsland biedt een aantal van de meest gedenkwaardige ervaringen in het land. Als jij de IJslandse vulkanen al eens hebt verkend, wat waren dan jouw favoriete ervaringen? Laat het ons weten in de reacties hieronder.