คริสต์มาสในไอซ์แลนด์ | ประเพณี อาหาร และเรื่องราวเกี่ยวกับคริสต์มาสอีกมากมาย!

คริสต์มาสอีฟในไอซ์แลนด์

วันก่อนวันคริสต์มาสอีฟเป็นวันมิสซาเซนต์ธอร์ลัค ที่เฉลิมฉลองเพื่อบูชาขอบพระคุณนักบุญธอร์ลัค (Thorlak Thorhallsson) ซึ่งเป็นนักบุญอุปถัมภ์ของไอซ์แลนด์ถึงแม้ว่าชาวไอซ์แลนด์จะไม่ได้เป็นคาทอลิกแล้ว ในวันนี้จะมีการสังสรรค์ในครอบครัวและมีการรับประทานปลาสเกตหมักและโจ๊กข้าวโอ๊ต บางครั้งจะมีการซ่อนเมล็ดอัลมอนด์ไว้ในข้าวโอ๊ตต้มด้วย ซึ่งใครก็ตามที่เป็นผู้พบเมล็ดอัลมอนด์จะได้รับรางวัล

แล้ววันคริสต์มาสอีฟในไอซ์แลนด์เป็นแบบไหน? ชาวไอซ์แลนด์ส่วนใหญ่จะฉลองวันคริสต์มาสอีฟพร้อมหน้าในครอบครัวด้วยอาหารมื้อค่ำโฮมเมดสุดพิเศษแบบหลายคอร์ส และหลังจากรับประทานอาหารเสร็จแล้วก็จะมาแกะห่อของขวัญด้วยกัน

หลังจากแกะห่อของขวัญแล้ว บางคนก็ออกไปร่วมพิธีมิสซาในตอนเที่ยงคืนเพื่อพบปะกับเพื่อนบ้านและเพื่อนฝูง บางคนก็อาจจะอยู่ที่บ้านเพื่อชื่นชมของขวัญที่ได้รับ โดยอาจจะอ่านหนังสือหรือนั่งเล่นไพ่ที่เพิ่งได้รับเป็นของขวัญไปพร้อมกับกินช็อกโกแลตและขนมต่างๆ

เทียนและไพ่เป็นของขวัญคริสต์มาสแบบดั้งเดิมของชาวไอซ์แลนด์ และคุณน่าจะได้รับหนังสือเป็นของขวัญด้วยอย่างน้อยหนึ่งเล่ม เพราะชาวไอซ์แลนด์ชื่นชอบการอ่านหนังสือเป็นชีวิตจิตใจโดยเฉพาะในช่วงวันหยุดคริสต์มาส!

วันคริสต์มาสและวันเปิดกล่องของขวัญในไอซ์แลนด์

ชาวไอซ์แลนด์ใช้เวลาในวันคริสต์มาสกับครอบครัว พวกเขาจะพักผ่อน รับประทานอาหาร เล่นเกม หรือชมภาพยนตร์เกี่ยวกับคริสต์มาสด้วยกัน บางบ้านอาจจะไปสังสรรค์กันเป็นครอบครัวใหญ่ โดยแต่ละคนมักจะสวมใส่เสื้อผ้าให้เข้ากับเทศกาล พร้อมกับนำเค้กโรลและคุกกี้วันคริสต์มาสติดไม้ติดมือไปด้วย ส่วนในวันที่ 26 ธันวาคม หรือวันเปิดกล่องของขวัญ (Boxing Day) นั้นเป็น "วันที่สองของคริสต์มาส" หรือ Annar i Jolum ในไอซ์แลนด์ ซึ่งเป็นวันหยุดราชการ และเหมือนจะเป็นวันที่สบายๆ มากกว่าและมีพิธีรีตองน้อยกว่าวันที่ผ่านมาทั้ง 3 วัน ในวันนี้ผู้คนจะออกไปพบปะเพื่อนฝูง ไปปาร์ตี้และสังสรรค์กันจนดึกดื่น

• ข้อมูลเพิ่มเติมเกี่ยวกับ: ชีวิตกลางคืนในเมืองเรคยาวิก

ประเพณีคริสต์มาสในไอซ์แลนด์

ชาวไอซ์แลนด์ชื่นชอบเทศกาลคริสต์มาสและมีธรรมเนียมเกี่ยวกับวันหยุดคริสต์มาสอยู่มากมาย! คนส่วนใหญ่จะรู้สึกว่าเทศกาลวันหยุดนี้เริ่มขึ้นในวันอาทิตย์ 4 สัปดาห์ก่อนที่จะถึงวันคริสต์มาสอีฟ หรือวันอาทิตย์แรกของการจุติของพระเยซูในโลก (The First Day of Advent) ซึ่งการจุดเทียนเป็นประเพณีคริสต์มาสที่เก่าแก่ในไอซ์แลนด์และมีขั้นตอนง่ายๆ ดังนี้

• ประดิษฐ์พวกมาลัยคริสต์มาสขึ้นจากกิ่งไม้ ใบไม้ ผลเบอร์รี่ และลูกสน (หรืออะไรก็ได้ตามต้องการ ไม่มีกฎตายตัว)

• วางเทียน 4 เล่มไว้ในพวงมาลัย

• ในวันอาทิตย์แรกของการจุติของพระเยซูในโลกให้จุดเทียนเล่มแรก วันอาทิตย์ที่สองให้จุดเทียนเล่มแรกและเล่มที่สอง และทำเช่นนี้ไปเรื่อยๆ จนครบคุณก็จะได้เทียนที่มีขนาดแตกต่างกัน 4 เล่ม 4 ขนาด

ภาพถ่ายจาก Wikmedia ครีเอทีฟคอมมอนส์ โดย Surya Mjöll ไม่มีการแก้ไขใดๆ

ประเพณีคริสต์มาสอีกอย่างในไอซ์แลนด์คือการตัดขนมปังบางกรอบที่เรียกว่า "ขนมปังใบไม้" หรือ laufabraud ให้เป็นลวดลายคล้ายกับใบไม้ และที่ได้ชื่อเช่นนี้ก็เพราะลวดลายบนขนมปังที่เหมือนใบไม้นี่เอง ไม่ได้เป็นเพราะทำมาจากใบไม้

แป้งที่ใช้ทำขนมปังชนิดนี้บางมากและเป็นรูปวงกลมเหมือนกับแพนเค้ก หลังจากตัดให้เป็นลวดลายที่สวยงามแล้วก็จะนำไปทอดและเสิร์ฟให้ทานคู่กับเนย เนื้อสัมผัสของขนมปังใบไม้จะคล้ายกับข้าวเกรียบปาปาดัมแต่มีรสชาติแตกต่างออกไป

ทำไมไอซ์แลนด์จึงฉลองคริสต์มาสในวันที่ 24?

เมื่อชาวไอซ์แลนด์พูดถึง "โยล" พวกเขามักจะหมายถึงวันที่ 24 ธันวาคม ซึ่งวันนี้มีชื่อเรียกว่าอัดแฟงกาดากูร์ (Adfangadagur) ในภาษาไอซ์แลนด์ และเหตุผลที่ชาวไอซ์แลนด์ฉลองคริสต์มาสในวันที่ 24 ก็เพราะว่าหากยึดตามปฏิทินไอซ์แลนด์แบบเก่า วันใหม่จะเริ่มต้นขึ้นหลังจากที่พระอาทิตย์ตกดิน ดังนั้นเมื่อพระอาทิตย์ตกในวันที่ 24 ธันวาคมในเวลาประมาณ 18.00 น. จึงถือว่าเป็นเวลาเริ่มต้นวันคริสต์มาส และการเฉลิมฉลองยูลก็จะเริ่มต้นขึ้น

ส่วนในวันที่ 23 ธันวาคมนั้น ร้านรวงต่างๆ จะปิดร้านดึกหน่อย โดยมากจะเปิดกันถึง 22.00 น. และบาร์จะเปิดถึงตีหนึ่ง (ตามปกติ) ซึ่งชาวไอซ์แลนด์ก็มักแต่งตัวด้วยเสื้อผ้าที่ดีๆ และออกไปพบปะกับเพื่อนฝูงในย่านดาวน์ทาวน์

บางคนชอบซื้อของขวัญคริสต์มาสในนาทีสุดท้าย และบางทีก็ตั้งใจผลัดวันประกันพรุ่งมาจนถึงในคืนนี้ ซึ่งผู้คนจำนวนมากจะเข้าไปในใจกลางเมืองเพื่อนัดเจอเพื่อน และถ้าคุณเป็นคนในท้องถิ่น คุณก็มักจะใช้เวลาส่วนใหญ่ในช่วงเย็นไปกับการทักทายเพื่อนและอาจจะแวะที่บาร์หรือคาเฟ่เพื่อดื่มเบียร์หรือช็อกโกแลตร้อนสักแก้ว ในคืนนี้ยูลแลดก็จะเดินไปเดินมาทักทาย (และแกล้ง) ผู้คน และนางกรีลา แม่ใจร้ายของพวกเขาก็อาจจะปรากฏตัวให้เห็น วันที่ 23 ธันวาคมเป็นวันที่ชาวไอซ์แลนด์หลายคนตั้งตารอมากที่สุดในวันคริสต์มาส

อาหารคริสต์มาสในไอซ์แลนด์

ภาพจาก Wikimedia, Creative Commons, by Janet Hudson ไม่มีการดัดแปลงแก้ไข

อาหารมีความเชื่อมโยงกับประเพณีคริสต์มาสของชาวไอซ์แลนด์อย่างมากมาย คุณสามารถทำความรู้จักกับอาหารไอซ์แลนด์ได้จากทัวร์ชิมอาหารที่มีอยู่มากมายในเมืองเรคยาวิก

ในไอซ์แลนด์ ขนมหวานเป็นอาหารคริสต์มาสที่มีความหมาย หนึ่งในขนมคริสต์มาสที่ได้รับความนิยมมากที่สุดในไอซ์แลนด์คือขนมซารา "Sara" ซึ่งต้องใช้ความพยายามอย่างมากในการทำขนมชนิดนี้ โดยขนมถูกตั้งชื่อตามนักแสดงสาวชื่อดังชาวฝรั่งเศส Sarah Bernhardt และเป็นขนมที่มีลักษณะคล้ายมาการองอัลมอนด์สอดไส้ครีมและบิสกิตและเคลือบด้วยช็อกโกแลต

คุกกี้ชนิดนี้แท้จริงแล้วมาจากเดนมาร์ก โดยเชฟขนมอบชาวเดนมาร์กชื่อ Johannes Steen เป็นผู้คิดค้นสูตรขึ้นในปี 1911 เขาทำคุกกี้ชนิดนี้ขึ้นเพื่อรำลึกถึงเหตุการณ์เมื่อครั้งที่ Sarah มาเยือนเดนมาร์กเพื่อตีพิมพ์หนังสือบันทึกความทรงจำของเธอในภาษาเดนมาร์ก แต่เหนือสิ่งอื่นใดคือขนมนี้อร่อยและรสชาติดีที่สุดเมื่อนำไปแช่แข็งเล็กน้อยก่อนเสิร์ฟ

นอกจากนี้ถ้าไปตามร้านเบเกอรี่ ร้านค้า และบ้านของชาวไอซ์แลนด์ คุณยังจะได้เห็นขนมหวานชนิดอื่นๆ อีก เช่น ขนมปังขิง คุกกี้ช็อกโกแลต  คุกกี้ชะเอมเทศ (Licorice tops) และอีกมากมาย

ความพยายามในการทำขนมอบนั้นก็ขึ้นอยู่กับแต่ละบ้าน บางคนจริงจังกับเรื่องนี้มากและเริ่มอบคุกกี้กันตั้งแต่ต้นเดือนธันวาคมหรือบางทีก็เร็วกว่านั้นอีก แต่คนที่เน้นสะดวกก็อาจจะหาซื้อคุกกี้ตามร้านค้าหรือร้านเบเกอรี่เอาก็ได้

อาหารเย็นในวันคริสต์มาสที่ไอซ์แลนด์

อย่างที่กล่าวถึงไปก่อนหน้านี้แล้วว่าไอซ์แลนด์มีอาหารพื้นเมืองสำหรับเทศกาลนี้อยู่หลายอย่างเหมือนกัน เช่น ขนมปังใบไม้ ปลาสเกต และพุดดิ้งข้าว บางอย่างก็นำมารับประทานกันในวันคริสต์มาสอีฟ วันคริสต์มาส และวันนิวเยียร์อีฟ และบางบ้านก็อาจจะรับประทานหนึ่งอย่าง สองอย่าง หรือสามอย่างรวมกันเลยก็ได้

เนื้อแกะรมควันที่เรียกว่าฮังจิกจอท (Hangikjot) หรือเนื้อแขวนนั้นเป็นเมนูที่พบได้บ่อยที่สุด โดยจะนำเนื้อแกะไปรมควันด้วยขี้ม้า เมนูนี้มีรสเค็มและมีกลิ่นหอม สามารถรับประทานได้ทั้งแบบร้อนและเย็น และมักจะกินคู่กับขนมปังใบไม้ ถั่วลันเตา กะหล่ำปลีแดง และซอสมันฝรั่งขาวเอิฟสตูเฟอร์ (Uppstufu) ที่คล้ายกับซอสเบชาเมล และเครื่องดื่มคริสต์มาสแบบปราศจากแอลกอฮอล์ที่เรียกว่าโยลาว (Jolaol) หรือคริสต์มาสเอล ทำมาจากมอลต์และโซดากลิ่นส้ม (Appelsin)

ภาพจาก Wikimedia, Creative Commons, by Martin Sønderlev Christensen ไม่มีการดัดแปลง

แฮมโบร์การ์ฮรีกกูร์ (Hamborgarhryggur) เป็นอีกหนึ่งเมนูที่พบเห็นได้บ่อยเช่นกัน โดยเมนูนี้คือเนื้อหมูย่างที่เคลือบด้วยรสหวานและซอสที่มีรสชาติตัดกันกับรสชาติเค็มของเนื้อหมู ชาวไอซ์แลนด์เสิร์ฟแฮมชนิดนี้กับมันฝรั่งเคลือบคาราเมล หัวหอมแดงดองและผักต่างๆ 

เนื้อสัตว์ป่าที่นิยมล่ามารับประทานอย่างเรนเดียร์และไก่ป่าหิมะ (Ptarmigan) ก็ได้รับความนิยมเช่นกัน โดยเรนเดียร์นั้นอาศัยอยู่ทางตะวันออกของไอซ์แลนด์เท่านั้น ส่วนไก่ป่าหิมะนั้นสามารถพบได้ทั่วประเทศ และเป็นที่นิยมในกลุ่มนักล่าสัตว์ โดยพวกเขาจะมีการจำกัดจำนวนของไก่ป่าที่จะล่าในแต่ละปีเอาไว้ และสำหรับบางคนแล้วเนื้อของไก่ป่าหิมะเป็นเมนูที่ขาดไม่ได้เลยสำหรับคริสต์มาส

ส่วนเมนูที่พบเห็นได้น้อยหน่อย แต่ก็เป็นที่นิยมไม่น้อยเช่นกันคือไก่งวง เนื้อวัวแบบพรีเมียม และห่าน ส่วนอาหารทะเลที่มีราคาแพงหน่อยอย่างกุ้งแลงกูสทีนและแซลมอนก็ได้รับความนิยมเหมือนกัน โดยซุปซีฟู้ดและซุปกุ้งมังกรนั้นนิยมเสิร์ฟเป็นเมนูเรียกน้ำย่อยและอาหารจานหลัก

หากคุณไปทานคริสต์มาสบุฟเฟ่ต์ในไอซ์แลนด์ คุณจะได้ลิ้มลองเนื้อแกะรมควันฮังจิกจอท แซลมอนหมักหรือกราวาแลก (Gravlax) ขนมปังใบไม้ แฟลตเบรด (Flatkokur) และปลาแฮร์ริ่ง

ยูลแลดทั้ง 13 ของประเทศไอซ์แลนด์

ภาพประกอบโดย Haukur Valdimar Pálsson

ชาวไอซ์แลนด์เรียกซานตาคลอสว่าอย่างไร? คำตอบสั้นๆ เลยคือ ไอซ์แลนด์ไม่มีซานตาคลอส แต่มียูลแลด 13 ตนแทน! และชาวไอซ์แลนด์เรียกยูลแลดทั้ง 13 ว่าโยลาสเวียนาร์ (Jolasveinar) ในภาษาไอซ์แลนด์ ยูลแลดแต่ละตัวจะมีชื่อเรียกต่างกันไปตามอุปนิสัย โดยยูลแลดทั้ง 13 ของไอซ์แลนด์อาศัยอยู่ในพื้นที่ไฮแลนด์กับแม่และพ่อที่เป็นโทรลล์ชื่อว่านางกรีลาและเลปปาลูดิ (Gryla and Leppaludi) และมีแมวดำตัวใหญ่ยักษ์ชื่อว่าโยลาคอตตูลินน์ (Jolakotturinn) หรือคริสต์มาสแคทเป็นสัตว์เลี้ยง

แม่ของพวกเขาชื่อว่ากรีลา นางเป็นโทรลล์ยักษ์ที่น่าเกลียดน่ากลัวและชอบกินเด็กดื้อเป็นอาหารโดยจะนำเด็กลงไปต้มในหม้อใบยักษ์

ส่วนพ่อชื่อเลปปาลูดิเป็นโทรลล์จอมขี้เกียจ ตัวพ่อนี้ไม่ชอบกินเด็ก แต่ได้ชื่อว่าเป็นผู้ชายที่ไม่ค่อยฉลาดและทำตามที่นางกรีลาสั่งทุกอย่าง โดยเขาจะเป็นคนออกไปจับเด็กดื้อมาให้นาง

เจ้าแมวคริสต์มาสแคทเองก็โปรดปรานรสชาติของเนื้อมนุษย์เช่นกันและมันไม่สนด้วยว่าจะเป็นคนดีหรือไม่ดี โดยเจ้าแมวจะเลือกกินแต่คนที่ไม่ได้รับเสื้อผ้าหรือเครื่องแต่งกายชิ้นใหม่ก่อนวันคริสต์มาส ดังนั้นในไอซ์แลนด์หากคุณไม่อยากให้แมวยักษ์มากินคนที่คุณรัก คุณก็ต้องมอบเครื่องนุ่งห่มให้กับพวกเขาโดยอย่างน้อยอาจจะเป็นถุงเท้าหนึ่งคู่ก็ได้!

ทุกๆ ปีจะมีรูปปั้นของเจ้าแมวยักษ์คริสต์มาสแคทจัดแสดงอยู่ที่จัตุรัสแลคยาร์ทอร์ก (Laekjartorg) ในย่านดาวน์ทาวน์ของเมืองเรคยาวิก ซึ่งก็น่าไปชมไม่น้อย ดังในรูปภาพด้านล่าง 

ภาพถ่ายจาก Wikimedia, Creative Commons โดย ProcrastinatingHistorian

กรีลาและเลปปาลูดิมีลูกชาย 13 ตน ซึ่งก็คือยูลแลด! ซึ่งพวกมันออกจะร้ายกาจแม้ว่าช่วงหลังๆ ไม่กี่ปีมานี้เรื่องราวของพวกยูลแลดจะถูกปรับให้อ่อนโยนลงบ้างแล้วก็ตาม เด็กๆ มักจะวางรองเท้าไว้ที่ขอบหน้าต่างเพื่อให้ยูลแลดนำของขวัญมาให้ทุกเช้าเป็นเวลา 13 วันก่อนที่จะถึงคริสต์มาส แต่ถ้าหากเด็กคนไหนดื้อและซนก็จะได้รับแค่มันฝรั่งเน่าๆ เป็นของขวัญ 

ทำไมคริสต์มาสที่ไอซ์แลนด์จึงมี 13 วันแทนที่จะเป็น 12 วัน และคริสต์มาส 13 วันของไอซ์แลนด์มีอะไรบ้าง?

ยูลแลดตัวแรกที่เดินทางมาถึงมีนิสัยชอบแกล้งแกะ (Sheep-Cote Clod) โดยมันจะมาถึงเมือง 13 วันก่อนที่จะถึงวันคริสต์มาสอีฟ ซึ่งก็คือคืนวันที่ 11 ธันวาคม เจ้าตัวนี้มีขาเป็นไม้และชอบทำให้แกะของชาวนาตกใจกลัว

ในคืนต่อมายูลแลดที่มีนิสัยชอบลักซ่อน (Gully Gawk) ก็จะมาปรากฏตัวให้เห็น โดยหมอนี่เป็นที่เลื่องลือเรื่องการขโมยดูดนมของแม่วัว!

ภาพประกอบโดย Haukur Valdimar Pálsson

คืนถัดจากนั้นเตี้ยม่อต้อ (Stubby) ซึ่งตัวเตี้ยกว่าใครเพื่อนก็จะเดินทางมาถึง และพวกมันจะทยอยมาเช่นนี้ทุกคืน โดยคืนถัดมาจะเป็นตัวที่มีนิสัยชอบเลียช้อน (Spoonlicker) ชอบขูดหม้อ (Pot Scraper) ชอบเลียชาม (Bowl Licker) ชอบกระแทกประตูเสียงดัง (Door Slammer) และชอบขโมยกินสกีร์ (Skyr Gobbler) ตามด้วยยูลแลดที่ชอบแอบฉกไส้กรอก (Sausage Swiper) จากนั้นเป็นตัวที่ชอบแอบมองตามหน้าต่าง (Window Peeke) ชอบทำจมูกฟุดฟิดดมกลิ่น (Door Sniffer) ชอบขโมยเนื้อ (Meat Hook) และตัวสุดท้ายที่มาถึงคือตัวที่ชอบขโมยเทียน (Candle Beggar)

หลังจากวันที่ 24 ธันวาคม ยูลแลดก็จะกลับบ้านแล้ว ตัวแรกที่มาถึงคือ Sheep-Cote Clod จะออกเดินทางกลับในวันคริสต์มาส และพวกที่เหลือก็จะค่อยๆ ทยอยกลับไปทีละตัวๆ โดยพวกมันจะเดินทางมุ่งหน้าไปยังไฮแลนด์จนกระทั่งเทศกาลวันหยุดจะสิ้นสุดลง เมื่อตัวสุดท้าย Candle Beggar เดินทางกลับบ้านจะตรงกับวันที่ 6 มกราคม ซึ่งวันนี้เรียกว่า "วันที่สิบสาม" หรือเทรตตานดินน์ (Threttandinn) ในภาษาไอซ์แลนด์

ในวันนี้จะมีการก่อกองไฟขึ้นทั่วประเทศและบางครั้งก็จะมีขบวนพาเหรดของโทรลล์ เอลฟ์ และสิ่งมีชีวิตชนิดอื่นๆ ที่ออกมาเดินกันบนถนนสายหลักของเมือง นอกจากนี้ผู้คนในเมืองก็จะพากันนำดอกไม้ไฟที่เหลือมาจากวันส่งท้ายปีเก่าออกมาจุดเล่นให้หมดไปพร้อมกับการสิ้นสุดของเทศกาลคริสต์มาสและเตรียมรอพบกับเทศกาลนี้อีกครั้งในเดือนธันวาคม

เราหวังว่าคุณจะอ่านเรื่องราวเกี่ยวกับคริสต์มาสในไอซ์แลนด์อย่างเพลิดเพลิน สุขสันต์วันคริสต์มาสและสวัสดีปีใหม่ – Gleðileg jól og farsælt komandi ár!